‘Είμαστε μια εικόνα από το μέλλον’

Ο χρόνος θεωρείται να αντιπροσωπεύει την ελπίδα, τις ευκαιρίες και τον οραματισμό, όλα αυτά που αμφισβητούνται έντονα από την έννοια της κρίσης. Ο χρόνος είναι  άρρηκτα συνδεδεμένος με τις έννοιες της προόδου και της ανάπτυξης. Αντιθέτως, σε μία κατάσταση κρίσης η οποία ορίζεται ως προσωρινή, ως ένα κρίσιμο σημείο  καμπής, το παρελθόν βιώνεται μέσω μιας αίσθησης νοσταλγίας, το παρόν βιώνεται ως απώλεια και το μέλλον είναι επισφαλές. 

Στο παλιό λιμάνι της Λέσβου ένα έργο τέχνης του δρόμου απεικονίζει τρία παιδιά που παίζουν κάτω από την ταγκιά: «Είμαστε μια εικόνα από το μέλλον, Χωρίς Σύνορα, Χωρίς Έθνη, Χωρίς Κυβερνήσεις». Είναι ένα ισχυρό σχόλιο για ένα από κοινού όραμα του μέλλοντος που δεν είναι ακόμη εδώ, αλλά πρόκειται να συμβεί. Αυτό το από κοινού όραμα ενός μέλλοντος θυμίζει την πέμπτη θέση του Μπένγιαμιν σχετικά με τη φιλοσοφία της ιστορίας (1968), όπου δηλώνει ότι:

η αληθινή εικόνα του παρελθόντος περνάει φευγαλέα. Το παρελθόν μπορεί να συλληφθεί μόνο σαν μια εικόνα η οποία αναβοσβήνει τη στιγμή που μπορεί να αναγνωριστεί και δεν βλέπεται ξανά ποτέ. «Η αλήθεια δεν θα μας ξεφύγει»–αυτή η παρατήρηση του Gottfried Keller δηλώνει το ακριβές σημείο όπου ο ιστορικός υλισμός διαπερνά την εικόνα της ιστορίας του ιστορικισμού. Γιατί η κάθε εικόνα του παρελθόντος που δεν αναγνωρίζεται από το παρόν ως μια από τις ανησυχίες του απειλεί με την ανεπανόρθωτη εξαφάνισή του (1968: 255).

Με άλλα λόγια, τα θραύσματα της αλήθειας του παρελθόντος είναι ορατά μόνο σαν μία εξαρτώμενη εικόνα, πάντοτε υπό την απειλή του να αργοσβήνουν.  Αυτή η εικόνα γίνεται αποφασιστική στη συνέχεια μεταξύ τους αγώνες του παρελθόντος και του παρόντος. Ο Μπένγιαμιν επιχειρηματολογεί εναντίον του ιστορικισμού και τον ισχυρισμό ότι απεικονίζει μια αιώνια εικόνα του παρελθόντος. Αντ’ αυτού προτάσσει μια εικόνα της ιστορίας ως αστερισμός βιωμάτων τα οποία στέκουν από μόνα τους. Η πιο πολύτιμη πτυχή των θέσεων του για τη φιλοσοφία της ιστορίας είναι ότι προσφέρουν μία μη γραμμική εννοιολόγηση του χρόνου, ή αλλιώς μια εννοιολόγηση του χρόνου που σπάει το ηγεμονικό συμβόλαιο του χρόνου.

Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη