Αυτό είναι ένα συμβολικό μνημείο στον άγνωστο μετανάστη στο Ηράκλειο Κρήτης, το οποίο τιμά τους ανθρώπους που έχασαν τις ζωές τους στο Αιγαίο πέλαγος. Ο δημιουργός του μνημείου μάς είναι άγνωστος. Η επισήμανση αναφέρει: «στον άγνωστο μετανάστη, ο οποίος πέθανε στα σύνορα και λόγω της δουλείας». Αυτό το συμβολικό μνημείο μοιάζει με αναπαραστάσεις εθνικών ηρώων και αγνώστων στρατιωτών οι οποίοι «πέθαναν μάχοντας για την απελευθέρωση της πατρίδας τους». Ίσως αυτό το συμβολικό μνημείο ήρθε σε μια στιγμή όταν η στρατιωτικοποίηση της διαχείρισης μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών έκανε τα υδάτινα σύνορα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας κάποια από τα πιο επικίνδυνα στον κόσμο. Η στρατιωτικοποίηση της προσφυγικής κρίσης έχει συμπεριλάβει την παράταξη του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο και αλλού στη Μεσόγειο. Έχει επεκτείνει τις δυνάμεις και τις αρμοδιότητες του Frontex, τον Οργανισμό Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλάκης, αλλά και την εγκαθίδρυση ενός «μόνιμου σώματος» «να εξασφαλίσει την συνεκτική διαχείριση των εξωτερικών συνόρων και να είναι σε θέση να ανταποκριθεί σε καταστάσεις κρίσης, θα δημιουργηθεί ένα μόνιμο σώμα, με έως 10.000 επιχειρησιακό προσωπικό έως το 2027.» [1] Έχει διεισδύσει στα εθνικά ποινικά νομικά συστήματα με την αστυνομία της ΕΕ αλλά και τις υπηρεσίες ασύλου. Έχει αναθέσει τις λειτουργίες των εξωτερικών συνόρων όχι μόνο μέσω διμερών συμφωνιών (για παράδειγμα, με τη Λιβύη και την Τουρκία) αλλά και με την οπλοποίηση της θάλασσας. [2] Αυτός ο αδήλωτος πόλεμος μέσω της πρακτικής της στρατιωτικοποίησης της θάλασσας έχει κάνει τα περάσματα της Μεσογείου και του Αιγαίου όσο πιο θανατηφόρα γίνεται, μετατρέποντας το σε ένα από τα πιο θανάσιμα σύνορα στην γη. [3]
Όμως, ακόμη κι αυτός ο ποσοτικός προσδιορισμός των θανάτων αντικατοπτρίζει αυτό που η Martina Tazzioli έχει ορίσει ως «πολιτική μέτρησης». Εδώ, προσπάθειες αλληλεγγύης με τους πρόσφυγες οι οποίες επιχειρούν να καταστήσουν ορατές τις θανάσιμες επιπτώσεις των καθεστώτων των συνόρων αντιμετωπίζουν ένα δίλημμα: οι αριθμοί χρησιμοποιούνται να αναπαραστήσουν το εύρος, την κλίμακα και την έκταση του ανθρώπινου πόνου και της απώλειας. Ωστόσο, η ποσοτικοποίηση είναι μία έντονη μορφή αποπροσωποποίησης, ομογενοποίησης και απανθρωποποίησης. Δεν είναι σύμπτωση ότι, «αναλογίζοντας τους θανάτους στα σύνορα, η πρώτη εικόνα που έρχεται στο μυαλό για πολλούς από εμάς είναι μία λίστα αριθμών». Υπό αυτό το πρίσμα, ίσως αυτό το μνημείο αφιερωμένο στον άγνωστο μετανάστη εστιάζει στην στρατιωτικοποίηση της προσφυγικής κρίσης, στα ηρωικά υποκείμενα αυτής της κρίσης των οποίων τους θανάτους οφείλουμε να θυμόμαστε. Παρόλα αυτά, καθίσταται πολύ δύσκολο να αποφύγουμε την απανθρωποποίηση και την αποπροσωποποίηση όταν αναφερόμαστε σε άτομα με τις ετικέτες που τους δίνουν τα κράτη και τα καθεστώτα των συνόρων που τους σκότωσαν (μετανάστες, πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο κ.λπ.).
Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη
[1] Council of the European Union, “Press Release: European Border and Coast Guard: Council Agrees Negotiating Position,” February 20, 2019, www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2019/02/20/ european-border-and-coast-guard-council-agrees-negotiating-position/
[2] “Migrants do not simply die in the sea, but through the strategic use of the sea . . . the Mediterranean has been made to kill through contemporary forms of militarized governmentality of mobility which inflict deaths by first creating dangerous conditions of crossing, and then abstaining from assisting those in peril.” Charles Heller and Lorenzo Pezzani, “Liquid Traces: Investigating the Deaths of Migrants at the EU’s Maritime Border,” in Drift (New York: Nightboat, 2014), 658–59.
[3] International Organisation for Migration, “Four Decades of Cross-Mediterranean Undocumented Migration to Europe: A Review of the Evidence,” 2017, publications.iom.int/books/four-decades-cross -mediterranean-undocumented-migration-europe-review-evidence.
Αναφορές:
Anna Carastathis, Aila Spathopoulou, and Myrto Tsilimpounidi, “Crisis, What Crisis? Immigrants, Refugees, and Invisible Struggles,” Refugee: Canada’s Journal on Refugees 34, no. 1 (2018): 29–38.
Martina Tazzioli, “The Politics of Counting and the Scene of Rescue.” Radical Philosophy 192 (July/August): 2015, 3, 5.
