Η συμφωνία μεταξύ ΕΕ-Τουρκίας τον Μάρτιο του 2016 άλλαξε ριζικά την σχέση όλων με το λιμάνι. Τα ζωγραφισμένα μάτια (βλέπε post «μεταμορφώσεις των ματιών του λιμανιού»), έζησαν το επόμενο διάστημα πολλές απελπισμένες προσπάθειες προσφύγων να εγκαταλείψουν παράνομα το νησί και αρκετές βίαιες επαναπροωθήσεις στην Τουρκία, αλλά και προσαγωγές – επιστροφές στο κλειστό πλέον κέντρο υποδοχής – κράτησης της Μόριας.
Το λιμάνι έκλεισε για τους μη ταξιδιώτες και κανείς δεν μπορούσε να περιμένει το καράβι. Αυτό προκάλεσε δυσαρέσκεια και στους μόνιμους κάτοικους του νησιού, όπως για παράδειγμα σε μια μεσήλικα που μας είπε: «Κάποτε η βόλτα μας στην προκυμαία τελείωνε στο λιμάνι, έπειτα πηγαίναμε εκεί να αποχαιρετήσουμε τους συγγενείς και τους φίλους. Τώρα αυτό δεν επιτρέπεται. Στην αρχή μας είπαν ότι είναι για λίγο, μετά το έκτακτο έγινε μόνιμο. Σιγά – σιγά το συνηθίσαμε». Οι πολλοί έλεγχοι (με σκυλιά στην είσοδο του λιμανιού) προκάλεσαν επίσης δυσφορία στους νέους. «Το σκεφτόμαστε πλέον αρκετά αν θα κάνουμε αυτό το ταξίδι της επιστροφής στο νησί με πλοίο. Ο εξευτελισμός της προσωπικότητας μας είναι μεγάλος» δήλωνε μία φοιτήτρια. Αντίστοιχες μαρτυρίες υπήρχαν και από άλλους μόνιμους κάτοικους του νησιού.
Το λιμάνι, έγινε τέλος παγκοσμίως γνωστό από την έλευση των ΜΑΤ που βγήκαν από το πλοίο ξημερώματα της 25 Φεβρουαρίου με βηματισμό με σκοπό να καταλάβουν την περιοχή Καβακλή-Καράβα και να εγκαταστήσουν εκεί τα απαραίτητα μηχανήματα ανέγερσης της πρώτης μεγάλης φυλακής στο νησί που θα λειτουργούσε ως κέντρο κράτησης των προσφύγων.
Η σύγκρουση με τους κατοίκους στις 25-26/2, οι οποίοι συμμετείχαν σε αυτή τη μάχη κάτω από διαφορετικές πολιτικές οπτικές, στην περιοχή Καβακλή (Καράβα και Διαβολόρεμα), ήταν μεγάλη. Στις 27/2 οι διμοιρίες των ΜΑΤ αναγκάστηκαν να φύγουν[1] και το γεγονός παραλληλίστηκε[2] με το ιστορικό go home του 1944. Όμως το επόμενο διάστημα ένα σχέδιο φασιστικής επίθεσης σε δομές αλληλεγγύης αλλά και σε πρόσφυγες και αλληλέγγυ@ς ξετυλίχθηκε μπροστά στα μάτια του λιμανιού. Σε απάντηση, ένα νέο κύμα αντιφασιστικών διαδηλώσεων ξέσπασε[3]. Αμέσως μετά, το λιμάνι σιώπησε καθώς η πόλη μπήκε κάτω από τον τρόμο του κοροναϊού (βλέπε post).
Τον Απρίλιο του 2020, περίπου 20.000 πρόσφυγες περιορίστηκαν και εγκαταλείφθηκαν στην περιοχή της Μόριας[4], τα πλοία της γραμμής ελαττώθηκαν και το λιμάνι σιώπησε. Τα μάτια, ξεθωριασμένα, περιφραγμένα, περιθωριοποιημένα πλέον δεν είναι πια είδηση, παρά μόνο μια θολή ανάμνηση. Οι δημιουργοί τους παραμένουν άγνωστοι στο πλατύ κοινό.
Στο λιμάνι δεν επιτρέπεται πλέον η είσοδος παρά μόνο με το εισιτήριο. Οι παλιές γιορτές αποχαιρετισμού και υποδοχής μπήκαν στην ιστορία. Σήμερα, η πόλη των κατωφλιών (Σταυρίδης, 2009) γίνεται όλο και πιο πολύ μια πόλη των φραγμών, της επιτήρησης και του ελέγχου, και το λιμάνι συνιστά τον κατεξοχήν χώρο όπου επιτελείται αυτή η διαδικασία. Από το habitus της ανοιχτότητας που είχε δημιουργηθεί με αγώνες (Petropoulou, 2019), μπήκαμε οριστικά σε αυτό της περίφραξης
Η φωτογραφία λήφθηκε στις 14 Μαρτίου, αμέσως μετά τον απόπλου του αρματαγωγού του πολεμικού ναυτικού Ρόδος που μετέφερε πρόσφυγες εγκλωβισμένους στο λιμάνι (μετά από μια κυβερνητική απόφαση να μην δεχτεί άλλες αιτήσεις ασύλου). Το πλοίο απέπλευσε για την Βόρεια Ελλάδα με σκοπό να εγκαταστήσει προσωρινά τους πρόσφυγες σε έναν επί της ουσίας τόπο εξορίας. Την ίδια μέρα, γινόταν αντιφασιστική διαδήλωση στην πόλη της Μυτιλήνης και ξεκινούσαν τα μέτρα αντιμετώπισης του COVID-19.
Κρίστη Πετροπούλου
Μάιος 2020
[1] Το συγκρότημα Υπεραστικοί που γεννήθηκε στους αγώνες της Κερατέας και της Χαλυβουργικής στην Αττική, εμπνεύστηκε και έγραψε ένα τραγούδι: «Πάμε τώρα στις φωτιές, στα οδοφράγματα, αδέρφια, / αφεντάδων είν’ τα κέφια, μα δική μας η οργή. / Μες στου κεφαλαίου τον κόσμο ξένοι είμαστε και μεις, / πρόσφυγες και μετανάστες κολασμένοι είναι της γης».
[2] Καλαργάλης, Α., 2020
[4] Βλέπε ανακοινώσεις στο Αντιρατσιστικό Παρατηρητήριο Π.Α. και στο Παρατηρητήριο Προσφυγικής και Μεταναστευτικής Κρίσης στο Αιγαίο
References:
Αντιρατσιστικό Παρατηρητήριο Πανεπιστημίου Αιγαίου, 2020. http://antiracist-observatory-uoa.blogspot.com/
Καλαργάλης, Α., 2020. Μπλόκια Μυτιλήνης, 1944-2020 https://www.efsyn.gr/node/232911 26.02.2020
Παρατηρητήριο Προσφυγικής και Μεταναστευτικής Κρίσης στο Αιγαίο, 2020. https://refugeeobservatory.aegean.gr/el
Petropoulou, C., 2019. Can the poetic of commoning change the habitus? Reflexions from Lesvos with a Latin American perspective of urban – regional social movements. In: D. Gouvias, C. Petropoulou. & C. Tsavdaroglou (2019). Contested Borderscapes. Transnational Geographies vis-à-vis Fortress Europe (pp.125-138) Mytilene: Research Gorup Invisibles Cities.
Σταυρίδης Σ., 2009. Από την πόλη οθόνη στην πόλη σκηνή. Ελληνικά Γράμματα.
Solidarity Platanos, 2016. Σχετικά με το κυνήγι διαπιστεύσεων στη Λέσβο https://solidarityteamplatanosblog.wordpress.com/2016/01/21/%cf%83%cf%87%ce%b5%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ac-%ce%bc%ce%b5-%cf%84%ce%bf-%ce%ba%cf%85%ce%bd%ce%ae%ce%b3%ce%b9-%ce%b4%ce%b9%ce%b1%cf%80%ce%b9%cf%83%cf%84%ce%b5%cf%8d%cf%83%ce%b5%cf%89%ce%bd-%cf%83/
Υπεραστικοί, 2020. Τραγούδι εμπνευσμένο από τη μάχη του Καράβα ενάντια στην δημιουργία φυλακής προσφύγων. https://www.lesvosnews.net/articles/news-categories/koinonia/mpikan-sta-nisia-ta-mat-i-diaskeyi-ton-yperastikon-gia-tin