Κατηγορίες
Γεωτραύμα

Τα μάτια του λιμανιού και οι μεταμορφώσεις τους

Τον Απρίλιο του 2015, το λιμάνι της Μυτιλήνης υποδέχτηκε εκατοντάδες πρόσφυγες που ήρθαν από τον πόλεμο της Συρίας και του Αφγανιστάν. Στην αρχή οι αλληλέγγυες συλλογικότητες κατάφεραν να ανοίξουν το εγκαταλελειμμένο κολυμβητήριο που, παρ’ότι είχε σοβαρά προβλήματα διαρροής μέσα σε κακές καιρικές συνθήκες, φιλοξένησε πάνω από 300 Σύριους και Αφγανούς που μοιράστηκαν πραγματικά χωρίς διακρίσεις τα φαγητά και το τσάι που προσφέραν οι κάτοικοι και οι μαγαζάτορες της περιοχής. Τις επόμενες μέρες καταγράφηκαν σύντομα και έφυγαν για τον Πειραιά και τις άλλες χώρες της Ευρώπης. Οι πρόσφυγες που πέρασαν από το λιμάνι αυτήν την περίοδο το θυμούνται με τα καλύτερα χρώματα: «Από τότε που άφησα το σπίτι μου να γκρεμίζεται πίσω μου από τις βόμβες, τέτοια υποδοχή δεν είχαμε πουθενά», έλεγε ένας πρώην κάτοικος από το Χαλέπι της Συρίας το 2015. 

Αμέσως μετά, και μέχρι τον Σεπτέμβριο, το λιμάνι μετατράπηκε σε Λιμάνι αγωνίας, αφού κατακλύστηκε από χιλιάδες πρόσφυγες που περίμεναν να καταγραφούν και να φύγουν με τα λίγα πλοία της γραμμής (περισσότεροι από 500.000 πέρασαν μέσα στο 2015). Εγκαταστάθηκε εκεί η υπηρεσία καταγραφής των προσφύγων, η οποία, εν μέσω ρευστής πολιτικής κατάστασης στην Ελλάδα (μετάβαση από δεξιά σε αριστερή κυβέρνηση), προσπάθησε να επιταχύνει τις διαδικασίες απλής καταγραφής εισόδου αφού οι περισσότεροι ήθελαν να ζητήσουν άσυλο σε χώρες τις Δυτικής και Βόρειας Ευρώπης.

Σε αυτήν την περίοδο οι πρόσφυγες αναγκάζονται να μένουν σε σκηνές ή χωρίς τίποτα στον δρόμο και στα γύρω πάρκα, το λιμενικό δεν δεχόταν να βάλει τουαλέτες και υπόστεγα, πράγμα που το ανέλαβε τελικά εν μέρει ο Δήμος μετά από πιέσεις των κατοίκων. «Το λιμάνι είναι για μας το πέρασμα στην Ευρώπη και η αναμονή το βασανιστήριο που πρέπει να περάσουμε κάτω από τον ήλιο για αυτόν τον σκοπό» λέει ένας κύριος από το Αφγανιστάν. «Το λιμάνι είναι ο τόπος όπου μοιραζόμαστε τα όνειρά μας όλοι εμείς που φύγαμε από τους πολέμους και ελπίζουμε σε μια άλλη ζωή» λέει μια κυρία από την Συρία. «Δεν φεύγουμε από εδώ γιατί εδώ νιώθουμε πολύ κοντά στον σκοπό μας, αν φύγουμε θα μας πάρουν τη σειρά» λέει ένας νέος από το Αφγανιστάν. Οι κάτοικοι της πόλης αντιμετωπίζουν το γεγονός ως συνέχεια των πολέμων της Συρίας και του Αφγανιστάν[1]. 

Αυτήν την περίοδο δύο νέ@ ζωγραφίζουν δύο μάτια με μια ελληνική σημαία που υποδέχονται τους πρόσφυγες. Η τοιχογραφία έγινε πάνω στο κτήριο του πρώην αγροτικού συνεταιρισμού στο λιμάνι της Μυτιλήνης (βλέπε post: contested border in port of Mytilene), κτήριο που εγκαταλείφθηκε στις αρχές του 21ου αιώνα εν μέσω κρίσης.

Αμέσως μετά το άνοιγμα του κέντρου υποδοχής hot spot Μόριας[2], το λιμάνι της Μυτιλήνης αποσυμφορίθηκε και για ένα μικρό διάστημα έγινε τόπος ευχάριστης αναμονής για το πολυπόθητο ταξίδι. Τα μάτια αυτά κατοικήθηκαν από τους πρόσφυγες, έγιναν γνωστά από γνωστούς φωτορεπόρτερ[3], αλλά στην συνέχεια περιφράχτηκαν. Οι υποχρεωτικές διαπιστεύσεις των αλληλέγγυων[4] οδήγησαν στον αποκλεισμό των μη θεσμοθετημένων κινήσεων. Η φωτογραφία των ματιών ξαναχρησιμοποιήθηκε από την συλλογικότητα Πλάτανος (βλέπε post) για να καταγγείλει αυτήν την διάκριση. Είναι η επόμενη περίοδος του λιμανιού[5].

Η εικόνα των ματιών, μεταμορφωμένη πλέον, αξιοποιήθηκε το 2019 ως εξώφυλλο στο βιβλίο ΠΙΚΠΑ του Lesvos solidarity εστιάζοντας μόνο σε αυτά, προσπαθώντας να δώσει μια διαπολιτισμική προσέγγιση τους.

Εν μέσω καραντίνας λόγω κορωναϊού, τη στιγμή που στην υπόλοιπη Ελλάδα έκλειναν τις εξόδους των πόλεων στη θάλασσα, το λιμάνι άνοιξε τις πόρτες του για λίγες μέρες και οι κάτοικοι μπόρεσαν να ανακτήσουν την χαμένη βόλτα τους στον λιμενοβραχίονα. Η περίφραξη όμως αυτού του δημόσιου χώρου είναι πλέον μόνιμη  (Βλέπε post : τα περιφραγμένα μάτια του λιμανιού).

Κρίστη Πετροπούλου
Μάιος 2020


[1] Rontos, K., Nagopoulos, N., & Panagos, N., 2019 και Papachristou I., Pertropoulou C., Katseniou E., & Rosas Casals, M., 2019.

[2] Tsianos, V., & Kuster, B., 2016.

[3] Άρης Μεσσήνης AFP – https://i.pinimg.com/474x/b6/74/a5/b674a5edf6b94f310e7f0c7a522aeb05–greek-islands-the-greeks.jpg

[4] Solidarity Platanos, 2016. Σχετικά με το κυνήγι διαπιστεύσεων στη Λέσβο

[5] Petropoulou, C., 2017.


References:

Mitchell, K., & Sparke, M., 2018. Hotspot geopolitics versus geosocial solidarity: Contending constructions of safe space for migrants in Europe. Environment and Planning D: Society and Space 0(0) 1–21. Doi: 10.1177/0263775818793647

Papachristou I., Pertropoulou C., Katseniou E., & Rosas Casals, M., 2019. Palabras sobre los refugiados: un análisis, mediante redes semánticas, de la construcción social de percepciones de los habitantes de Mitilene en función de los eco-paisajes. Recherche report Retrieved from https://upcommons.upc.edu/handle/2117/134897

Petropoulou, C., 2017. “De la solidaridad humana a la restricción, la punición et la segregación socio-espacial. Los nuevos llegados (migrantes / refugiados) y la bienvenida en Grecia como proceso glocal. El ejemplo de Mytilene”. In: Thematic Conference IGU Geographies for Peace. La Paz, 23-25 April. Oral presentation. 

Rontos, K., Nagopoulos, N., & Panagos, N., 2019. The refugee immigrant phenomenon in Lesvos of 2016 and the local Societies. Attitudes and behaviors. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing.

Solidarity Platanos, 2016. Σχετικά με το κυνήγι διαπιστεύσεων στη Λέσβο https://solidarityteamplatanosblog.wordpress.com/2016/01/21/%cf%83%cf%87%ce%b5%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ac-%ce%bc%ce%b5-%cf%84%ce%bf-%ce%ba%cf%85%ce%bd%ce%ae%ce%b3%ce%b9-%ce%b4%ce%b9%ce%b1%cf%80%ce%b9%cf%83%cf%84%ce%b5%cf%8d%cf%83%ce%b5%cf%89%ce%bd-%cf%83/

Tsianos, V., & Kuster, B. (2016). Against the panoptical Realism. An ethnography of the Hotspot Lesvos [Retrieved from: https://www.academia.edu/33312775/Against_the_panoptical_realism_An_ethnography_of_Hotspots_in_Lesbos].


Φωτογραφίες:
1. Μάτια στο λιμάνι Μεταμόρφωση Εφημερίδα των συντακτών 24/10/2015 eurokinisi/Στέλιος Μισίνας
2. Μάτια στο λιμάνι Μεταμόρφωση Solidarity team platanos/ 21/1/2016
3. Μάτια στο λιμάνι Μεταμόρφωση PIKPA photo book 3/5/2019
4. Μάτια στο λιμάνι Μεταμόρφωση Κρίστη Πετροπούλου 19/4/2020

Κατηγορίες
Γεωτραύμα

Τα περιφραγμένα μάτια του λιμανιού

Η συμφωνία μεταξύ ΕΕ-Τουρκίας τον Μάρτιο του 2016 άλλαξε ριζικά την σχέση όλων με το λιμάνι. Τα ζωγραφισμένα μάτια (βλέπε post «μεταμορφώσεις των ματιών του λιμανιού»), έζησαν το επόμενο διάστημα πολλές απελπισμένες προσπάθειες προσφύγων να εγκαταλείψουν παράνομα το νησί και αρκετές βίαιες επαναπροωθήσεις στην Τουρκία, αλλά και προσαγωγές – επιστροφές στο κλειστό πλέον κέντρο υποδοχής – κράτησης της Μόριας.

Το λιμάνι έκλεισε για τους μη ταξιδιώτες και κανείς δεν μπορούσε να περιμένει το καράβι. Αυτό προκάλεσε δυσαρέσκεια και στους μόνιμους κάτοικους του νησιού, όπως για παράδειγμα σε μια μεσήλικα που μας είπε: «Κάποτε η βόλτα μας στην προκυμαία τελείωνε στο λιμάνι, έπειτα πηγαίναμε εκεί να αποχαιρετήσουμε τους συγγενείς και τους φίλους. Τώρα αυτό δεν επιτρέπεται. Στην αρχή μας είπαν ότι είναι για λίγο, μετά το έκτακτο έγινε μόνιμο. Σιγά – σιγά το συνηθίσαμε». Οι πολλοί έλεγχοι (με σκυλιά στην είσοδο του λιμανιού) προκάλεσαν επίσης δυσφορία στους νέους. «Το σκεφτόμαστε πλέον αρκετά αν θα κάνουμε αυτό το ταξίδι της επιστροφής στο νησί με πλοίο. Ο εξευτελισμός της προσωπικότητας μας είναι μεγάλος» δήλωνε μία φοιτήτρια. Αντίστοιχες μαρτυρίες υπήρχαν και από άλλους μόνιμους κάτοικους του νησιού.

Το λιμάνι, έγινε τέλος παγκοσμίως γνωστό από την έλευση των ΜΑΤ που βγήκαν από το πλοίο ξημερώματα της 25 Φεβρουαρίου με βηματισμό με σκοπό να καταλάβουν την περιοχή Καβακλή-Καράβα και να εγκαταστήσουν εκεί τα απαραίτητα μηχανήματα ανέγερσης της πρώτης μεγάλης φυλακής στο νησί που θα λειτουργούσε ως κέντρο κράτησης των προσφύγων.

Η σύγκρουση με τους κατοίκους στις 25-26/2, οι οποίοι συμμετείχαν σε αυτή τη μάχη κάτω από διαφορετικές πολιτικές οπτικές, στην περιοχή Καβακλή (Καράβα και Διαβολόρεμα), ήταν μεγάλη. Στις 27/2 οι διμοιρίες των ΜΑΤ αναγκάστηκαν να φύγουν[1] και το γεγονός παραλληλίστηκε[2] με το ιστορικό go home του 1944. Όμως το επόμενο διάστημα ένα σχέδιο φασιστικής επίθεσης σε δομές αλληλεγγύης αλλά και σε πρόσφυγες και αλληλέγγυ@ς ξετυλίχθηκε μπροστά στα μάτια του λιμανιού. Σε απάντηση, ένα νέο κύμα αντιφασιστικών διαδηλώσεων ξέσπασε[3]. Αμέσως μετά, το λιμάνι σιώπησε καθώς η πόλη μπήκε κάτω από τον τρόμο του κοροναϊού (βλέπε post). 

Τον Απρίλιο του 2020, περίπου 20.000 πρόσφυγες περιορίστηκαν και εγκαταλείφθηκαν στην περιοχή της Μόριας[4], τα πλοία της γραμμής ελαττώθηκαν και το λιμάνι σιώπησε. Τα μάτια, ξεθωριασμένα, περιφραγμένα, περιθωριοποιημένα πλέον δεν είναι πια είδηση, παρά μόνο μια θολή ανάμνηση. Οι δημιουργοί τους παραμένουν άγνωστοι στο πλατύ κοινό. 

Στο λιμάνι δεν επιτρέπεται πλέον η είσοδος παρά μόνο με το εισιτήριο. Οι παλιές γιορτές αποχαιρετισμού και υποδοχής μπήκαν στην ιστορία. Σήμερα, η πόλη των κατωφλιών (Σταυρίδης, 2009) γίνεται όλο και πιο πολύ μια πόλη των φραγμών, της επιτήρησης και του ελέγχου, και το λιμάνι συνιστά τον κατεξοχήν χώρο όπου επιτελείται αυτή η διαδικασία. Από το habitus της ανοιχτότητας που είχε δημιουργηθεί με αγώνες (Petropoulou, 2019), μπήκαμε οριστικά σε αυτό της περίφραξης

Η φωτογραφία λήφθηκε στις 14 Μαρτίου, αμέσως μετά τον απόπλου του αρματαγωγού του πολεμικού ναυτικού Ρόδος που μετέφερε πρόσφυγες εγκλωβισμένους στο λιμάνι (μετά από μια κυβερνητική απόφαση να μην δεχτεί άλλες αιτήσεις ασύλου). Το πλοίο απέπλευσε για την Βόρεια Ελλάδα με σκοπό να εγκαταστήσει προσωρινά τους πρόσφυγες σε έναν επί της ουσίας τόπο εξορίας. Την ίδια μέρα, γινόταν αντιφασιστική διαδήλωση στην πόλη της Μυτιλήνης και ξεκινούσαν τα μέτρα αντιμετώπισης του COVID-19.

 

Κρίστη Πετροπούλου
Μάιος 2020


[1] Το συγκρότημα Υπεραστικοί που γεννήθηκε στους αγώνες της Κερατέας και της Χαλυβουργικής στην Αττική, εμπνεύστηκε και έγραψε ένα τραγούδι: «Πάμε τώρα στις φωτιές, στα οδοφράγματα, αδέρφια, / αφεντάδων είν’ τα κέφια, μα δική μας η οργή. / Μες στου κεφαλαίου τον κόσμο ξένοι είμαστε και μεις, / πρόσφυγες και μετανάστες κολασμένοι είναι της γης».

[2] Καλαργάλης, Α., 2020

[3] https://www.lesvosnews.net/articles/news-categories/koinonia/mpikan-sta-nisia-ta-mat-i-diaskeyi-ton-yperastikon-gia-tin

[4] Βλέπε ανακοινώσεις στο Αντιρατσιστικό Παρατηρητήριο Π.Α. και στο Παρατηρητήριο Προσφυγικής και Μεταναστευτικής Κρίσης στο Αιγαίο


 

References:

Αντιρατσιστικό Παρατηρητήριο Πανεπιστημίου Αιγαίου, 2020.  http://antiracist-observatory-uoa.blogspot.com/

Καλαργάλης, Α., 2020. Μπλόκια Μυτιλήνης, 1944-2020 https://www.efsyn.gr/node/232911 26.02.2020

Παρατηρητήριο Προσφυγικής και Μεταναστευτικής Κρίσης στο Αιγαίο, 2020. https://refugeeobservatory.aegean.gr/el 

Petropoulou, C., 2019. Can the poetic of commoning change the habitus? Reflexions from Lesvos with a Latin American perspective of urban – regional social movements. In: D. Gouvias, C. Petropoulou. & C. Tsavdaroglou (2019). Contested Borderscapes. Transnational Geographies vis-à-vis Fortress Europe (pp.125-138) Mytilene: Research Gorup Invisibles Cities.

Σταυρίδης Σ., 2009. Από την πόλη οθόνη στην πόλη σκηνή. Ελληνικά Γράμματα. 

Solidarity Platanos, 2016. Σχετικά με το κυνήγι διαπιστεύσεων στη Λέσβο https://solidarityteamplatanosblog.wordpress.com/2016/01/21/%cf%83%cf%87%ce%b5%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ac-%ce%bc%ce%b5-%cf%84%ce%bf-%ce%ba%cf%85%ce%bd%ce%ae%ce%b3%ce%b9-%ce%b4%ce%b9%ce%b1%cf%80%ce%b9%cf%83%cf%84%ce%b5%cf%8d%cf%83%ce%b5%cf%89%ce%bd-%cf%83/

Υπεραστικοί, 2020. Τραγούδι εμπνευσμένο από τη μάχη του Καράβα ενάντια στην δημιουργία φυλακής προσφύγων. https://www.lesvosnews.net/articles/news-categories/koinonia/mpikan-sta-nisia-ta-mat-i-diaskeyi-ton-yperastikon-gia-tin


Φωτογραφίες:
1. Πανό στο λιμάνι την ημέρα της συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας/ Φωτογραφία αρχείου Κ.Π.
2. Τοιχογραφία στο λιμάνι το 2015 και συνθήματα πάνω της, μετά την συμφωνία Ευρώπης Τουρκίας, τον Μάρτιο του 2016./ Φωτογραφία αρχείου Κ.Π.
3. Τα ΜΑΤ στο λιμάνι/ Lesvosnews.net /25-2-2020/
4. Τα περιφραγμένα μάτια του λιμανιού / Κρίστη  Πετροπούλου / 14 -3- 2020