Ελευθερία κίνησης, 2018, στρατόπεδο της Μόριας
Να ’μαι, κάνοντας μια ακόμη καταδικασμένη σε αποτυχία προσπάθεια να τοποθετηθώ σε έναν κόσμο τον οποίο χαρακτηρίζουν η κινητικότητα, η ρευστότητα και η ταχύτητα, όχι εκείνες οι εορταστικές όπου άνθρωποι, προϊόντα και ιδέες ρέουν όμορφα όπως αναπτύσει η μάντρα των μελετών παγκοσμιοποίησης. Την άλλη, όπου βρίσκεις τον εαυτό σου να προσκρούει αδέξια σε τοίχους, σύνορα, φράχτες, άμυνες και ηγεμονικές στάσεις όλη την ώρα. Γι’ αυτό δυσκολεύομαι να τοποθετηθώ, αλλά στα σίγουρα έχω διαλέξει πλευρά. Άρα, ίσως είναι πολύ πιο σημαντικό να διευκρινίσω αυτό: στέκομαι δίπλα σε αυτούς που αντιστέκονται και εξεγείρονται ενάντια σε ηγεμονικές αφηγήσεις, οι οποίοι αποτυχαίνουν και έπειτα σμίγονται με τη συλλογική κατάθλιψη, πριν αντιληφθούν ότι πρέπει να δημιουργήσουν χώρο για κουήρ αποτυχίες και ουτοπίες και, ίσως, έτσι να βρουν τους τρόπους να αντισταθούν εκ νέου. Αυτή στιγμή αγωνίζομαι να ξαναδημιουργήσω χώρο για ελπίδα και νέες ουτοπίες. Ίσως αυτή είναι η πιο ειλικρινής δικαιολογία για το εργαστήριο φωτογραφίας, συν την εκπαίδευσή μου και την πεποίθησή μου ότι, μερικές φορές, η θεωρία έχει τη δυνατότητα να διαλύσει και να προκαλέσει ορισμένες αντιδράσεις. Οι φωτογραφίες έχουν τη δυνατότητα να συλλάβουν τα ανείπωτα, τα ανέκφραστα, τα αμετάφραστα, όλες εκείνες τις λεπτές επιτελέσεις που δεν εγγράφονται στο λόγο. Η φωτογραφία προσθέτει ένα ανεκτίμητο στρώμα στους λογοκεντρικές μηχανισμούς συλλογής ποιοτικών δεδομένων. Ίσως αυτός είναι ένας επιπλέον λόγος να χρησιμοποιήσεις το μέσο της φωτογραφίας ώστε να επικαλέσεις τα απαλά, καθημερινά και πανταχού παρόντα συναισθήματα της κρίσης και των πραγμάτων που έχουν ακόμα να έρθουν. Παραθέτοντας την Ursula Le Guin,
Δεν μπορείς να πάρεις αυτό που δεν έχεις δώσει και πρέπει να δώσεις τον εαυτό σου. Δεν αγοράζεται η Ουτοπία. Δεν κατασκευάζεται η Ουτοπία. Μπορείς μόνο να είσαι η Ουτοπία. Η Ουτοπία είναι στη ψυχή του ατόμου, ή δεν είναι πουθενά. Είναι για όλους ή δεν είναι τίποτα. Εάν αντιληφθεί ως έχοντας τέλος, δεν θα ξεκινήσει στ’ αλήθεια ποτέ. Δεν μπορούμε να σταματήσουμε εδώ. Πρέπει να συνεχίσουμε. Πρέπει να αναλάβουμε τους κινδύνους.
Άρα, η ουτοπία είναι μια μεταμορφωτική δύναμη η οποία εξετάζει τα όρια του ανθρώπινου. Όμως, όπως λέει η Susan Sontag, «η ανθρωπότητα παραμένει αμετανόητα στη σπηλιά του Πλάτωνα, εξακολουθώντας να απολαμβάνει–η πανάρχαια συνήθειά της–απλώς εικόνες της αλήθειας. Με αυτήν την έννοια, οι περισσότερες ουτοπίες είναι σαν φωτογραφίες, προσφέροντας λάμψεις μιας στιγμής ή εποχής η οποία απεικονίζει τις επιθυμητές απόρροιες της ουτοπικής φαντασίας. Η ουτοπία είναι μία αναπαράσταση, αποδεικνύοντας αυτό που δεν είναι αυτό καθαυτό παρόν (αυτή είναι η πρώτη έννοια της αναπαράστασης, η θεατρική ή πολιτικο-ηθική της σημασία). Συγκεκριμένα, επιδεικνύει και παρουσιάζει το αδύνατον αυτό καθαυτό. Ωστόσο, επιστρέφοντας στη σπηλιά του Πλάτωνα, αυτό που περιορίζει και αποτελεί την κατανόηση μας των ουτοπικών αναπαραστάσεων είναι η θέση των φρουρών.
Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη
Κίνηση/κίνημα, 2018, στρατόπεδο της Μόριας
Αναφορές:
Απόσπασμα ημερολογίου έρευνας που δημοσιεύθηκε στο: Tsilimpounidi, Myrto & Carastathis, Anna (forthcoming) ‘Facing Crisis: Queer Representations against the backdrop of Athens’, in Eithne, L. & Karma, C. (eds.) Queer Migrations 2: Illegalization, Detention, and Deportation. Champaign: University of Illinois Press.
Susan Sontag (1973) On Photography. New York: Penguin.
Ursula Le Guin (1974) The Dispossessed. London: Millenium.