Συντάκτης: Orestis Pangalos

Κατηγορίες
Σύμβολα

Σύνθεση συμβολισμών σε ένα εξώφυλλο

Τον Μάρτιο του 2016 η διεθνής έκδοση της εμβληματικής εφημερίδας New York Times (για πολλούς συνώνυμο εγκυρότητας, για άλλους κυρίαρχης ρητορικής) παρουσίασε το ζήτημα του προσφυγικού στο πρωτοσέλιδό της. Εκείνες τις μέρες, όπως και κατά το αρκετά μεγάλο διάστημα που προηγήθηκε και ακολούθησε, το προσφυγικό, η Λέσβος και η Ελλάδα βρίσκονταν στο επίκεντρο της παγκόσμιας επικαιρότητας: ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σχολίαζαν καθημερινά τα γεγονότα, και συνεχώς συναντούσαμε εικόνες με βάρκες γεμάτες ανθρώπους με πορτοκαλί σωσίβια που διέσχιζαν το θαλάσσιο πέρασμα μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας. Ενίοτε, οι εικόνες παρουσίαζαν αλληλέγγυους, διασώστες, ακτοφυλακή, συνωστισμένους μετανάστες σε αναμονή, και πιο σπάνια εικόνες μονάδες υποδοχής, και από τα απάνθρωπα hotspot. Αντί για τα παραπάνω στο πρωτοσέλιδο των Times επιλέχθηκε η φωτογραφία της προσωρινής κατοίκησης σε διαμερίσματα στην Αθήνα. 

Στην ουσία προβλήθηκαν οι προσπάθειες της συνεργασίας των αρμόδιων Αρχών στην (προσωρινή και ασφαλώς μερική) διευθέτηση της τραγωδίας. Μάλιστα, η φωτογραφία φέρει συμβολισμούς που δημιουργούν συνειρμούς ευ ζειν και κοινωνικής ένταξης καθώς το κεντρικό πρόσωπο κρατά κινητό τηλέφωνο τελευταίας τεχνολογίας, κατοικεί σε διαμέρισα πυκνοκατοικημένης γειτονιάς, βρισκόμενος εν τέλει εντός του κοινωνικού ιστού. Αυτό αποτελούσε μεν μια πραγματικότητα, ωστόσο μόνο μερική της όλης κατάστασης και των πραγματικών γεγονότων. Μάλιστα με τον τρόπο που παρουσιάστηκε στο πρωτοσέλιδο (και εντός εφημερίδας), αναδύεται σε κυρίαρχη –και με την απουσία άλλης, ως μοναδική. 

Η λεζάντα της φωτογραφίας (αν και επισημαίνει ότι είναι στην Αθήνα)  γράφει ως τίτλο με τονισμένα γράμματα ‘Οπουδήποτε στην Ευρώπη’. Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι η φωτογραφία, αν και κεντρική στο εξώφυλλο, εκτός από τη μικρή λεζάντα της δεν συνοδεύθηκε από άλλο κείμενο: αυτό ακολουθεί στη σελίδα 3. Ωστόσο το ενδιαφέρον μίας δεύτερης ανάγνωσης είναι η συνολική σύνθεση του εξωφύλλου (του οποίου η φωτογραφία αποτελεί κυρίαρχο στοιχείο), και ο τρόπος που οι θεματικές συνδέονται προς μία ευρύτερη αφήγηση και συνομιλούν μεταξύ τους. Καταρχήν, η σύντομη λεζάντα της φωτογραφίας μιλά για τους μετανάστες που από την Ελλάδα (δηλαδή όχι οι Έλληνες) «πασχίζουν σε ένα επικίνδυνο αγώνα ταχύτητας» να ενταχθούν στο EU relocation program και να βρεθούν μέσω αυτού σε άλλες χώρες. Όμως η φωτογραφία δεν έχει κεντρικό τίτλο, και έτσι ο τίτλος της δεξιά στήλης βρίσκεται σε μία άτυπη συνομιλία μαζί της: «Οι μελέτες αποτυγχάνουν να υποδείξουν ποιοι στρέφονται στην τρομοκρατία». Υπονοεί δηλαδή, αν όχι υποδηλώνει, την πιθανότητα ο Σύρος άνδρας της φωτογραφίας να γίνει ή να είναι τρομοκράτης. Ο τίτλος της στήλης ακριβώς αριστερά από τη φωτογραφία, έχει προετοιμάσει τη ‘συζήτηση’ με άλλο ένα συμβολικό ‘υποκείμενο’ της περιόδου, το ισλαμικό κράτος. Το άρθρο αναφερόταν στηκ κατάληψη της Παλμύρας, έναν τόπο-σύμβολο ιστορίας και πολιτισμού ο οποίος βρισκόταν υπό τον κίνδυνο της καταστροφής. Δύο βδομάδες πριν την έκδοση της εφημερίδας είχε προηγηθεί το τραγικό τρομοκρατικό χτύπημα στις Βρυξέλλες. Ακριβώς κάτω από την κεντρική φωτογραφία του ‘προσφυγικού’, σχολιάζεται -σχεδόν σαν να αφορά τη φωτογραφία, ένα ακόμη ύποπτο -για τρομοκρατία- γεγονός στις Βρυξέλλες –που ευτυχώς τελικά δεν αφορούσε κάποια σχετική ενέργεια.  

Πάντως, το άρθρο της σελίδας 3 περιγράφει τον αγωνιώδη δρόμο των τεσσάρων κατοίκων του διαμερίσματος: από το Αλέπο μέχρι την Ειδομένη, από την αίτηση για χορήγηση ασύλου μέχρι την -χορηγημένη από την Ύπατη Αρμοστεία διαμονή τους στην Αθήνα και την αναμονή για την προώθησή τους σε άλλη χώρα. Προσθέτει μάλιστα τα λόγια τους και τους φόβους για το αμφίβολο μέλλον τους, ‘ειδικά μετά τις Βρυξέλλες’.

Παρόλα αυτά, το εξώφυλλο καθαυτό δεν μιλάει καθόλου για τη φωτογραφία και τα ζωτικά ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι χιλιάδες συνοδοιπόροι του προσώπου που απεικονίζεται. Απεναντίας, μέσα από λέξεις-κλειδιά και χρήση συμβόλων δημιουργούνται συνειρμοί πολλαπλής απειλής και διάχυτου φόβου. Ταυτόχρονα, είναι αόρατη η επικαιρότητα των ημερών και οι πραγματικές συνθήκες διαβίωσης, αυτό δηλαδή που σε άλλη αρθρογραφία χαρακτηρίστηκε ‘ανθρωπιστική καταστροφή’. Αποκρύφθηκε επίσης, σε κάθε περίπτωση το φύλο και η ηλικία των άλλων μεταναστών που υπέφεραν τις συνέπειες του πολέμου, της φυγής, και των εκδικητικών υποδομών και της βασανιστικής διαβίωσης στα hotspot.

Ορέστης Πάγκαλος
Δεκέμβριος 2019

 

Σύμβολα
Κατηγορίες
Τέχνης Έργα

‘Η Άλλη Όψη της Ελπίδας’

“Η Άλλη Όψη της Ελπίδας”, του Aki Kaurismaki, 2017

Η ταινία του Aki Kaurismaki «Η άλλη όψη της ελπίδας» έκανε πρεμιέρα στο Berlinale 2017 και τιμήθηκε με την Ασημένια Άρκτο. Ένας από τους δύο κύριους πρωταγωνιστές ήταν ένας Σύριος πρόσφυγας που είχε φτάσει στη Φινλανδία για να αναζητήσει τη χαμένη αδερφή του.

Σε μια συνέντευξη, ο πρωταγωνιστής Sherwin Haji από τη Συρία, είπε ότι ήταν «πολύ σκεπτικός για το όλο θέμα», όταν ο Kaurismaki τον πλησίασε για να παίξει στην ταινία: «Εννοώ, ηθικά. Αλλά όταν διάβασα το σενάριο νομίζω ότι ήταν ένα πολύ όμορφο πράγμα για μένα. Και με πείθει – όχι μόνο σε επαγγελματικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο ανθρώπινης εμπειρίας το ότι τόσο μακριά από τη Μέση Ανατολή, από τη Φινλανδία, έρχεται ένας σκηνοθέτης που πιστεύει πραγματικά ότι είναι δυνατόν να γίνει αλλαγή και ήταν ένα συναρπαστικό πράγμα να βλέπουμε πώς ο Kaurismaki βουτήξε τόσο βαθιά στον χαρακτήρα ενός πρόσφυγα».

Στην ταινία, τώρα ως Ali Khalid, όταν περνούσε από συνέντευξη από φινλανδούς αξιωματούχους, απάντησε: 

Είμαι μηχανικός. 

Δούλευα σε ένα γκαράζ στα περίχωρα της Αλέπο. 

Στις 6 Απριλίου την περασμένη άνοιξη, όταν επέστρεψα από τη δουλειά κάτι είχε συμβεί.

Όταν έφτασα στο σπίτι, βρισκόταν σε ερείπια. Δεν ξέρω ποιος πυροδότησε τον πύραυλο. Κυβερνητικά στρατεύματα, αντάρτες, ΗΠΑ, Ρωσία, Χεζμπολάχ, ή ISIS.. 

Η αδερφή μου Miriam έφτασε ταυτόχρονα. Ήταν στο κατάστημα, στην ουρά για ψωμί. Ξεκινήσαμε να σκάβουμε αμέσως. Οι γείτονες βοήθησαν. ΌΜέχρι το πρωί, βρήκαμε τον πατέρα μου, τη μητέρα μου, τον μικρό αδερφό μου, τον θείο μου, τη γυναίκα του και τα παιδιά τους. Έτρωγαν μαζί μεσημεριανό. 

Το επόμενο πρωί όταν τους θάψαμε, δανείστηκα 6000 δολάρια από τον εργοδότη μου. Ο ξάδερφος μου μας οδήγησε με ένα φορτηγό στα τουρκικά σύνορα. Περάσαμε τα σύνορα με τα πόδια. Ήμασταν τυχεροί – δεν υπήρχαν συνοριοφύλακες. 

Μετά από δύο εβδομάδες πληρώσαμε 3000 δολάρια σε έναν λαθρέμπορο. Μας πήγε στην Ελλάδα με βάρκα. Από εκεί περπατήσαμε μέσω της Μακεδονίας στη Σερβία. 

Φτάσαμε στα ουγγρικά σύνορα. Υπήρχε πανικός και έχασα τη Miriam. 

Τους είδα να κλείνουν τα σύνορα. Η Miriam παρέμεινε στην άλλη πλευρά. Προσπάθησα να επιστρέψω στη γραμμή της αστυνομίας. Δύο αστυνομικοί με άρπαξαν και με πέταξαν. Μου πέρασαν χειροπέδες και με έβαλαν στη φυλακή.

Διοικητικός: Αντιμετωπίσατε βία; 

Khalid: Όλη την ώρα. Προσπάθησαν να πάρουν την αδερφή μου τρεις φορές, αλλά καλοί άνθρωποι μας βοήθησαν. (…) 

Διοικητικός: Συνέχισε. Σε έριξαν στη φυλακή. 

Khalid: Ξυλοκοπήθηκα αλλά απελευθερώθηκα μετά από τέσσερις ημέρες. Έψαξα την αδερφή μου αλλά δεν τη βρήκα. Ρώτησα όλα τα στρατόπεδα προσφύγων, αλλά κανείς δεν ήξερε τίποτα. 

Για μήνες γύρισα στην Ουγγαρία, την Αυστρία, τη Σλοβενία, τη Γερμανία. Πήγα και πάλι στη Σερβία – σκέφτηκα ότι μπορεί εκείνη να με ψάξει εκεί. 

Διοικητικός: Πώς φτάσατε πέρα από τα σύνορα; 

Khalid: Εύκολα, κανείς δεν θέλει να μας δει. Προκαλούμε προβλήματα. 

Διοικητικός: Δεν ζητήσατε άσυλο πουθενά; 

Khalid: Όχι. Έτσι θα μπορούσα να κινηθώ ελεύθερα αναζητώντας την αδερφή μου.

Στη συνέντευξη Τύπου της πρεμιέρας ο κ. Kaurismaki απάντησε ότι «ο κινηματογράφος δεν έχει πια μεγάλη επιρροή. Αλλά η ειλικρινής προσπάθειά μου είναι να αναγκάσω έστω και τρεις θεατές που πηγαίνουν να δουν αυτήν την ταινία να σκέφτονται ότι είμαστε όλοι ίδιοι, ότι είμαστε όλοι άνθρωποι. Και αύριο εσύ θα είσαι ο πρόσφυγας. Σήμερα είναι αυτός ή αυτή».

Ορέστης Πάγκαλος
Δεκέμβριος 2019

References:

[1] https://www.youtube.com/watch?v=QnvFaqNiyxk

[2] https://www.youtube.com/results?search_query=the+other+side+of+hope+press+conference+highlights

 
Έργα Τέχνης
Κατηγορίες
Αντιστάσεις

Μαρτυρωντας την Ιστορια: Οι αναμνησεις της Σαπφους

Είναι μία ιδέα τόσο μακρινή όσο και απόκρυφη. H λυρική ποιήτρια Σαπφώ να στέκεται αιώνια στο κέντρο μίας πλατείας της ιδιαίτερης πατρίδας της. Να απλώνει το βλέμμα της εξερευνώντας τους απογόνους της μέσα στο χάος.

“Κάψτε τους”, φωνάζουν στα πόδια της ποιήτριας, και καπνός τυλίγει το μαρμάρινο αυτό βλέμμα, καθώς κραυγές φτάνουν στα αυτιά της. Ο θρήνος των μητέρων και των παιδιών, οι παρακλήσεις για βοήθεια, σε γλώσσες ξένες μα τόσο γνώριμες. Η Σαπφώ θυμάται.

Οι ιστορίες εκτυλίσσονται γύρω της μέσα στους αιώνες και εκείνη έγινε σύμβολο της γυναικείας αγάπης και του χωρίς ντροπή πόθου, ανοίγοντας δρόμο για το δικαίωμα των γυναικών στην δημιουργική έκφραση.

Της άρεσε η πολυτέλεια, τα όμορφα οπτικά ερεθίσματα που έρχονται από μακρινούς τόπους, και η θέση της Λέσβου ως εμπορικό σημείο για την Ανατολή, συνάδει με αυτό.

Η Σαπφώ ήταν επίσης εξόριστη, αναζητώντας άσυλο στη Σικελία λόγω των πολιτικών της πεποιθήσεων, η ιστορία όμως αργότερα θα την δικαίωνε. Αγάλματα χτίστηκαν προς τιμήν της, κέρματα σφυρηλατήθηκαν με την όψη και το όνομα της. Και όταν η αγαλμάτινη φιγούρα της εγκαταστάθηκε ξανά στη Λέσβο, πριν από δεκαετίες, εμελλε να βρεθεί για άλλη μια φορά στο επίκεντρο της Ιστορίας.

Η Λέσβος γίνεται σύντομα ένας μη-τόπος. Ένα μέρος όπου οι αιτούντες άσυλο βρίσκονται στο νησί, αλλά παραμένουν “αόρατοι”. Μόνο όταν αναδύονται από τους καταυλισμούς για να καταλάβουν την πλατεία -ένα σημείο συνδεδεμένο ιστορικά με την αφύπνιση και την αλλαγή κατεύθυνσης-, μόνο τότε φέρνουν το μακρινό εκείνο πόνο ξανά στο προσκήνιο, κοντά μας.

Είναι οι ίδιοι οι αιτούντες άσυλο που δέχτηκαν επίθεση από τους απογόνους της, που θα συλλαμβάνονταν αργότερα εκείνο το βράδυ. Η σκιά των αστυνομικών πέφτει πάνω στη βάση του αγάλματος ενώ η Σαπφώ ακίνητη βλέπει το φρενήρη τρέξιμο των ανθρώπων.

Κι αν θα μπορούσε να κληθεί να καταθέσει για τα όσα συνέβησαν; Θα απαιτούσε να εμφανιστεί μπροστά στην έδρα; Πώς θα της φέρονταν οι αρχές;

Μόνο ο “χώρος” δεν κινήθηκε εκείνο βράδυ. Ο Τόπος που αναδομείται για χρήση στα πλαίσια μιας δικαστικής υπόθεσης που -μία μέρα- θα λάβει χώρα. Ένα τρισδιάστατο μοντέλο που παρουσιάζει αυτό που τότε ήταν άψυχο, ενώ τώρα έχει ήδη εν μέρει εξαφανιστεί.

Σύντομα η Πλατεία Σαπφούς θα υποστεί ανάπλαση, μία ανάπλαση που βιώνεται ως άλλη μία απόπειρα να απομακρυνθούν τα πειστήρια ενός εγκλήματος. Όταν και αν η δίκη γίνει, οι δικαστές δεν θα μπορούν να περπατήσουν στο ίδιο πλακόστρωτο, να δουν τα ίδια δέντρα ή τους κάδους σκουπιδιών που οι επιτιθέμενοι μετακίνησαν εκείνη τη νύχτα. Μπορεί να μην αναγνωρίσουν καν τη στάση του λεωφορείου ή τα φώτα γύρω της.

Η ποιήτρια όμως θα θυμάται. Ας μπορούσε μόνο να μας δείξει ποιοι είναι οι υπεύθυνοι για αυτές τις πράξεις. Ας μπορούσε το βλέμμα της να φύγει ξανά από τα όρια αυτού του νησιού.

μνάσασθαί τινά φαιμι καὶ ἄψερον ἀμμέων.
Λέγω πως κάποιος θα μας θυμάται στο μέλλον.
-Σαπφώ

*Τη νύχτα της 22ας Απριλίου 2018, ομάδα αιτούντων ασύλου δέχθηκε επίθεση από όχλο ντόπιων κατοίκων στην Πλατεία Σαπφούς της πόλης της Μυτιλήνης στη Λέσβο. Σχεδόν τρία χρόνια μετά, η υπόθεση ακόμα εκκρεμεί, ενώ οι κατηγορούμενοι είναι ελεύθεροι και πολλοί από αυτούς συμμετέχουν σε άλλες βίαιες πράξεις ενάντια σε εκτοπισμένους αλλά και Έλληνες πολίτες.

Disinfaux Collective

——————————————————————————————–

/Disinfaux Collective: Η Disinfaux είναι μια κολεκτίβα έρευνας που εστιάζει στην εις βάθος διερεύνηση ζητημάτων που αφορούν παραβιάσεις δικαιωμάτων του ανθρώπου και του περιβάλλοντος, τα σύνορα και την επιτήρηση, τα καθεστώτα κράτησης και εξαίρεσης, τη μετανάστευση/εκτοπισμό, και τα alt-right/ακροδεξιά κινήματα. Λειτουργεί ως ένα αυτόνομο δίκτυο ατόμων που προέρχονται από το πεδίο της έρευνας, της ακαδημαϊκής κοινότητας και της δημοσιογραφίας, με ενδιαφέρον για την ανοιχτή (open-source) έρευνα, την ερευνητική δημοσιογραφία αλλά και την άμεση επαφή με το πεδίο.

Εικόνες 1,2,3: Disinfaux Collective
Εικόνα 4: https://www.lesvosnews.net/


Artworks

Κατηγορίες
Τέχνης Έργα

‘Πατρίδες από νάυλον’

A flag made of plaster was installed in a Valencia city plaza in 2016. Another pretentious quasi-political piece of art? Finally, a video projection would be screened on it featuring edited material including real war scenes and footage from the refugees on boats crossing the sea to reach Lesvos and other islands. Various countries’ flags would intervene between the shots representing the nations and their borders. In such a manner the artists were criticizing the nations’ laws, politics and the authorities’ actions for the refugee dramas and deaths. After a while the flag would burn in real flames and spectacularly collapse under the sound of music and fireworks while the audience were applauding. The whole concept and its result could be considered a quite inventive example of mix media art performative installation in public space, treating and ultimately successfully commoning such a sensitive subject.

 

Orestis Pangalos

References

Patrias de nailon, Javier Jaen and Jose Lafarga, Valencia 2016 http://vimeo.com/160366885

 
Έργα Τέχνης
Κατηγορίες
Αφηγήσεις

‘Ένας σταθμός που μετατράπηκε σε hot spot’

Τον Σεπτέμβριο του 2019 πολλές ιστοσελίδες ανακοίνωσαν ότι «ο σιδηροδρομικός σταθμός της Θεσσαλονίκης έχει μετατραπεί σε hot spot. Το μέρος ήταν γεμάτο σκουπίδια και η υγιεινή ήταν απαίσια». Το γεγονός είναι ότι οι πρόσφυγες και οι μετανάστες είχαν βρει καταφύγιο καταλαμβάνοντας τα εγκαταλελειμμένα βαγόνια – πολλά από αυτά κλινάμαξες – που είχαν παρκαριστεί σε αυτή το ‘γιαρντ’ πριν από δέκα χρόνια και δεν είχαν μετακινηθεί από τότε. Ένα δεύτερο γεγονός είναι ότι πράγματι πολλά πλαστικά αντικείμενα όπως μπουκάλια και συσκευασίες τροφίμων είχαν καλύψει τις πέτρες μεταξύ των βαγονιών και των σιδηροδρομικών γραμμών. Παρ ‘όλα αυτά, πίσω από αυτά τα γεγονότα κρύβεται ένα άλλο. Είναι η άτυπη παραδοχή από τον Τύπο ότι τα hot spots είναι πραγματικά απάνθρωπα μέρη όπου απουσιάζουν τα θεμελιώδη δικαιώματα και οποιαδήποτε ποιότητα ζωής, παραμελημένα βρώμικα μέρη που δεν διαθέτουν καμία υποδομή, ασφάλεια και υγιεινή. Έτσι, αυτός είναι ο κανόνας και πάλι, αυτό θεωρείται σαν γεγονός και δεν υπάρχει τίποτα που μπορούμε να κάνουμε για να τα μετατρέψουμε σε καλύτερα μέρη. Παραδόξως, απαιτούν επίσης την έξωση των hot spots, όπως για παράδειγμα οι ντόπιοι ζητούν την έξωση της Μοριά. Ωστόσο, το ζητούν πρωτίστως όχι για τους πραγματικούς λογικούς λόγους των απάνθρωπων συνθηκών διαβίωσης, αλλά για τα πλεονεκτήματα των ντόπιων. Κατά συνέπεια, οι εγκαταλελειμμένοι κάτοικοι των τρένων -όπως οι κάτοικοι του hot spot- παρουσιάζονται συχνά ως επικίνδυνοι και απειλητικοί.

Καλλιτέχνες γκράφιτι που επισκέπτονταν συχνά το ίδιο μέρος για να ζωγραφίσουν αυτά και άλλα τρένα έχουν διαφορετικές αφηγήσεις. Έγιναν φίλοι με τους μετανάστες και αντάλλαξαν ιστορίες από την προσωπική τους ζωή. Δηλώνουν ότι οι καταληψίες δεν ήταν καθόλου επιβλαβείς για αυτούς. Εικόνες από τις συναντήσεις τους δείχνουν ότι το μέρος ήταν σίγουρα καλά φροντισμένο και καθαρό. Σύμφωνα με τους καλλιτέχνες, οι κάτοικοι είχαν οργανώσει ακόμη και ένα κουρείο σε ένα από τα βαγόνια του τρένου.

Τελικά οι κάτοικοι των τρένων εκδιώχθηκαν και τα βαγόνια μετακινήθηκαν εβδομήντα χιλιόμετρα μακριά μετά την μακρά παραμονή τους στον χώρο στάθμευσης του κεντρικού σταθμού. Τώρα νέοι βελτιωμένοι φράκτες αντικαθιστούν τους παλαιότερους γύρω από το γιαρντ για να εμποδίσουν τόσο τους μετανάστες όσο και τους καλλιτέχνες γκράφιτι να έχουν πρόσβαση σε άλλα σταθμευμένα τρένα.

Ορέστης Πάγκαλος
Δεκέμβριος 2019

ο

Φωτογραφίες Ορέστης Πάγκαλος, Ιούλιος 2019
 
Αφηγήσεις
Κατηγορίες
Αφηγήσεις

Σημαινόμενα βρομιάς και θανάτου

Τον Δεκέμβριο του 2017, ο Έλληνας Υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής δήλωσε σε συνέντευξή του ότι δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι δεν θα υπάρξουν άλλοι νεκροί στο στρατόπεδο της Μόριας. Αυτή ήταν η ήπια εκδοχή αυτού που διαβάσαμε για πρώτη φορά στις ειδήσεις: «αυτόν τον χειμώνα θα υπάρξουν νεκροί στη Μόρια» ή «μερικοί πρόσφυγες μπορεί να πεθάνουν από το κρύο» όπως συνέβη και τους προηγούμενους χειμώνες. Όποια και αν ήταν η πραγματική φράση, το γεγονός του κυνισμού των δηλώσεων παραμένει το ίδιο. Αναγνωρίζει στην πραγματικότητα την ανικανότητα των αρχών να κάνουν το προφανές: να προστατεύσουν τον πληθυσμό της Μόριας από το κρύο του χειμώνα. Αποδέχεται επίσης τις απάνθρωπες συνθήκες που οδήγησαν στους καταγεγραμμένους θανάτους του περασμένου έτους και, το χειρότερο από όλα, δείχνει την απροθυμία να αλλάξει κάτι για τα επόμενα χρόνια. Μια τέτοια προσέγγιση προετοιμάζει επίσης το κοινό για κάτι που πρέπει να αναμένεται, είναι αναπόφευκτο και, τελικά, γίνεται αποδεκτό. Ή αλλιώς, αυτό που ήταν ευρέως γνωστό ως ανθρωπιστική καταστροφή, πλέον νομιμοποιείται. Αυτές οι λέξεις δεν χρειάζονται αναπαραστάσεις, ωστόσο οι φωτογραφίες του περασμένου χειμώνα στα στρατόπεδα έρχονται στο μυαλό: τσουχτερό κρύος, έλλειψη θέρμανσης, φτωχές υποδομές, αντίσκηνα, χιόνι, παιδιά, θάνατος.

Στα τέλη του 2019, περίπου διακόσιοι πρόσφυγες από τα στρατόπεδα της Σάμου (όπου οι συνθήκες δεν είναι πολύ διαφορετικές από ό,τι στη Μόρια) μεταφέρθηκαν στο χωριό Βρασνά της Χαλκιδικής για να μείνουν σε ξενοδοχεία για περίοδο έξι μηνών. Οι ντόπιοι δεν αποδέχτηκαν την απόφαση των αρχών, «καλωσόρισαν» τα λεωφορεία που μετέφεραν πρόσφυγες ρίχνοντας πέτρες και σπάζοντας έτσι μερικά από τα παράθυρα, επιτυγχάνοντας τελικά να εμποδίσουν τη διαμονή τους. Ένα μεγάλο μέρος των μέσων ενημέρωσης που κάλυπταν τις εκδηλώσεις μίλησε για ρατσιστική συμπεριφορά. Ωστόσο, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η γνώμη ορισμένων δημοσιογράφων που πρότειναν ότι οι ντόπιοι θα έπρεπε να αφήσουν τους πρόσφυγες να μείνουν εκεί, γιατί αυτή είναι η απόφαση της κυβέρνησης. Υποστήριξαν ότι οι πολίτες που ζουν οπουδήποτε στην Ελλάδα πρέπει να υπακούουν στις κυβερνητικές αποφάσεις και να μην δημιουργούν προβλήματα – όπως έχουν κάνει στο παρελθόν όταν διαμαρτύρονταν για την αποτροπή «επενδυτικών σχεδίων» (για παράδειγμα, στον αγώνα ενάντια στα ορυχεία χρυσού στη Χαλκιδική) ή όποτε διαμαρτύρονταν για την αντιστροφή αποφάσεων σχετικά με τοποθεσίες για την απόρριψη των απορριμμάτων που παράγονται σε μεγάλες αστικές περιοχές. Σε μια τέτοια αφήγηση, δεν είναι τόσο η ανθρωπιστική προσέγγιση που προτάσσεται ως σημαντική, όσο είναι τελικά η υπακοή στους κρατικούς νόμους και στις εκάστοτε αποφάσεις. Κατά συνέπεια, οι αισχρές ταραχές που προκλήθηκαν από ορισμένους ανθρώπους στα Βρασνά τοποθετούνται ψευδώς στην ίδια κατηγορία με εκδηλώσεις αλληλεγγύης στους πρόσφυγες και διάφορους αγώνες του κοινωνικού κινήματος. Ακόμη χειρότερα, οι πρόσφυγες και οι μετανάστες αντιμετωπίζονται ως πρόβλημα, όπως και τα σκουπίδια που απορρίπτονται στους ΧΥΤΑ. Κατ’ επέκταση, τα κέντρα υποδοχής παρομοιάζονται με χωματερές. Ανακύπτει επίσης ένα χωροταξικό ζήτημα: και στις δύο περιπτώσεις, οι φτωχότερες περιοχές επιλέγονται από τις αρχές για τον εντοπισμό υποδομών. Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για τον οικισμό της Μόριας στο νησί της Λέσβου.


Ένα τελευταίο σχόλιο για το περιστατικό στα Βρασνά που αντιπροσωπεύει τη βαθύτερη ρητορική των ντόπιων: μια ανακοίνωση ισχυρίζεται ότι οι ντόπιοι «κατοικούν στον τόπο εδώ και 2000 χρόνια και δεν είχαν αναμειχθεί με πρόσφυγες της Μικράς Ασίας το 1922». Δηλαδή ήταν εχθρικοί και για αυτούς – αν και θεωρούνταν ελληνικοί πληθυσμοί – αποδεικνύοντας τη δυσανεξία τους σε οποιαδήποτε «εισβολή».

Ορέστης Πάγκαλος
Δεκέμβριος 2019

 

 

Αφηγήσεις
Κατηγορίες
Κρίση

‘Our problem is not economical’

Ειδομένη, Νοέμβριος 2015. Από το καλοκαίρι και έπειτα, ο καταυλισμός που είχε σχηματιστεί στην Ειδομένη βρισκόταν καθημερινά στην επικαιρότητα παγκοσμίως. Χιλιάδες άνθρωποι διαφορετικών εθνικοτήτων συνέρρεαν προκειμένου να περάσουν κατά ομάδες τα σύνορα προς τη Βόρεια Μακεδονία. Ωστόσο η προσπέλαση των συνόρων, δυσκόλευε όλο και περισσότερο. Η προηγούμενη ελαστικότητα στην πρόσβαση προς το βορρά γινόταν αυστηρά ελεγχόμενη, τα σύνορα φρουρούνταν και σταδιακά δεν επιτρεπόταν σε κανέναν να περάσει εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις.  

Εκείνες τις μέρες, διαμαρτυρόμενοι στη συγκεκριμένη έκβαση, άνθρωποι από το Ιράν προέβησαν σε ομαδική απεργία πείνας ράβοντας τα στόματά τους. Ξάπλωσαν στις γραμμές του τρένου ακριβώς στο όριο διαχωρισμού των δύο κρατών και μπροστά από τα πόδια των οπλισμένων δυνάμεων καταστολής της βόρειας πλευράς. Πιο πίσω, πάλι πάνω στις γραμμές του τρένου, ένας άνθρωπος από το Ιράν φορώντας χαρακτηριστικά μαύρα γυαλιά και φουλάρι, απαγγέλει και τραγουδάει. Το πανό πίσω του γράφει ‘our problem is not economical’. Στην περίπτωση αυτή, ακόμη και αν αναφερόταν στη δικιά του εθνοτική ομάδα, ο πρώτος πληθυντικός απέδιδε τον συλλογικό χαρακτήρα της κοινής εμπειρίας. Πράγματι, ο καθένας από όσες και όσους είχαν φτάσει από τους τόπους τους μέχρι εκεί επιχειρούσε να διαφύγει από βομβαρδισμούς, εμφύλιους πολέμους, βία, καθώς και για πολιτικούς λόγους. Η δήλωση του γραμμένου με σπρέι πανό, προσφέρεται για περισσότερες  ερμηνείες:  Αφενός μπορεί να αποτελεί μία απάντηση στο συχνό ‘διαχωρισμό προσφύγων και μεταναστών’ με τους πρώτους να ‘δικαιούνται’ να μετακινούνται, και τους δεύτερους όχι –καθώς δεν διαφεύγουν από εμπόλεμη κατάσταση. Στην περίπτωση που οι λόγοι δεν είναι η διαφυγή από πόλεμο, συχνά παρουσιάζονται στον δημόσιο λόγο ως ‘οικονομικά αίτια’, άρα για ‘λόγους εργασίας’. Έτσι κρίνονται ανεπιθύμητοι καθώς με αυτόν τον τρόπο οι θέσεις εργασίας των εντόπιων πληθυσμών θεωρείται ότι βρίσκονται σε μεγαλύτερη επισφάλεια. Σε δεύτερη ανάγνωση ωστόσο (παρόλα αυτά είναι πολύ απίθανη ως επιθυμητή μία τέτοια υποδήλωση από τους συγγραφείς του πανό), το μήνυμα θα μπορούσε να έχει παραλήπτες όλους όσους είχαν βιώσει ή/και ακόμη βίωναν της συνέπειες της τρέχουσας ελληνικής οικονομικής κρίσης. Πολλοί μάλιστα από αυτούς είχαν ήδη αναγκαστεί να μεταναστεύσουν προς αναζήτηση εργασίας, δηλαδή ‘για οικονομικούς λόγους’. Το τελευταίο, κατά έναν τρόπο θα ήταν ένα αρκετά ικανό επιχείρημα όσων υπερασπίζονταν το δικαίωμα της μετανάστευσης προς την Ελλάδα έναντι αυτών που έχουν αντίθετες θέσεις. 

Αρκετές κάμερες από ρεπόρτερ και κινηματογραφιστές απαθανάτιζαν τη δράση, και ένα πολυφυλετικό κοινό φαινόταν να το απολαμβάνει. Στο μεταξύ, τα βλέμματα στρέφονται στο βάθος. Ένας άνθρωπος καταφέρνει να περάσει τα συρματοπλέγματα και τρέχει αποφεύγοντας τους αστυνομικούς που τον κυνηγούν. Το πλήθος χειροκροτεί και χαμογελά, κάποιοι πανηγυρίζουν. Λίγο αργότερα ο φυγάς επιστρέφει με συνοδεία, αφού η διαφυγή του σταμάτησε άδοξα στο επόμενο μπλόκο. Λίγο παραδίπλα η αίσθηση αδικίας, η προσμονή και η αγωνία μετατράπηκαν σε οργή και αυθόρμητα ξέσπασαν μικρής έκτασης επεισόδια. 

Είχαν περάσει περίπου δέκα μέρες απαγόρευσης προσπέλασης στον λασπότοπο της Ειδομένης. Παρά τις βροχές, ο ήπιος για την εποχή καιρός συνέβαλε στη διατήρηση του ηθικού. Παρά τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης, τα βλέμματα των ανθρώπων διατηρούνταν ακόμη ελπιδοφόρα. Λίγες βδομάδες αργότερα, ο καταυλισμός διαλύθηκε, ενώ ακόμη και η προσέγγιση από τη Θεσσαλονίκη προς τα σύνορα ελεγχόταν αυστηρά. Κατά τους επόμενους μήνες, οι περισσότεροι από όσες/οι κατάφερναν να διασχίσουν τα θαλάσσια περάσματα προς την Ελλάδα, παρέμεναν εγκλωβισμένες/οι στα hotspot των νησιών του Αιγαίου.

Ορέστης Πάγκαλος
Δεκέμβριος 2019

 

Κρίση
Κατηγορίες
Κοινο(ποιήσεις)

Μικρός Ντουνιάς στο Lesvos Migration Atlas

 

Ο Σύλλογος

Ο Mικρός Ντουνιάς (ΜΝ) είναι ένα Μη Κερδοσκοπικό Σωματείο με έδρα τη Λέσβο, που ιδρύθηκε το 2017 από κατοίκους του νησιού, κατά κύριο λόγο γονείς και παιδαγωγούς. Υπόβαθρο αποτέλεσε μια σειρά άτυπων συζητήσεων γύρω από μια παιδική χαρά της Μυτιλήνης, η οποία ανέδειξε την ανάγκη μιας ομάδας γονέων να οργανώσει μια δημοκρατική, υπαίθρια κοινότητα μάθησης για παιδιά προσχολικής ηλικίας, ανεξαρτήτως εθνοτικής καταγωγής, τάξης και άλλων διακρίσεων. Οι συζητήσεις γρήγορα τράπηκαν σε εβδομαδιαία συνέλευση με τη συμμετοχή παιδαγωγών, η οποία και ίδρυσε το Μη Κερδοσκοπικό Σωματείο για την Προώθηση του Πολιτισμού και την Περιβαλλοντική Ευαισθητοποίηση «ο Μικρός Ντουνιάς». Σκοπός του Σωματείου είναι να συμβάλλει

– στην προώθηση και την εισαγωγή στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα καινοτόμων παιδαγωγικών πρακτικών, ιδίως στους τομείς της συμπεριληπτικής/διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, της ελεύθερης βιωματικής μάθησης και της υπαίθριας παιδαγωγικής.

– στην αρμονική συμβίωση μεταξύ ντόπιων & προσφύγων[1] στη Λέσβο.

Η εβδομαδιαία συνέλευση, όπου οι αποφάσεις λαμβάνονται με διεξοδικό διάλογο και συναίνεση, αποτελεί έκτοτε ακρογωνιαίο λίθο του εγχειρήματος.

Η παιδαγωγική κοινότητα

Στην πράξη, ο Μικρός Ντουνιάς αποτελεί μια κοινότητα μάθησης και (συν)δημιουργίας, ανοιχτή σε μικρούς/-ες και μεγάλους/-ες. Η δράση της κινείται γύρω από τρεις βασικούς άξονες:

α. την ελεύθερη βιωματική μάθηση

β. τη μάθηση στη φύση και την ύπαιθρο

γ. την ισότιμη διαπολιτισμική συνύπαρξη & συνδιαμόρφωση

Based on these pillars, the team of Mikros Dounias organizes:

 

Α. Daily pedagogical program for children of preschool age.

From October 2017 and on a daily basis, children of local and refugee families play and learn together in the small pine forest of PIKPA refugee camp or in other natural spots. Since then and until the end of 2020, 20 local children and 30 refugee children have received stable, innovative, intercultural preschool education in nature.

 

Με βάση τους παραπάνω άξονες, η ομάδα του ΜΝ οργανώνει:

Α. Καθημερινό παιδαγωγικό πρόγραμμα για παιδιά προσχολικής ηλικίας.

Από τον Οκτώβρη του 2017 και σε καθημερινή βάση, παιδιά ντόπιων και προσφυγικών οικογενειών παίζουν και μαθαίνουν μαζί στο μικρό πευκόδασος του ανοιχτού προσφυγικού καταυλισμού πρώην ΠΙΚΠΑ ή σε άλλες φυσικές τοποθεσίες. Έκτοτε και μέχρι το τέλος του 2020, 20 παιδιά ντόπιων και 30 παιδιά προσφύγων έχουν λάβει σταθερή, καινοτόμα, διαπολιτισμική προσχολική εκπαίδευση στη φύση.

Β. Ποικίλες δράσεις για παιδιά και ενήλικες.

Ο Μικρός Ντουνιάς διοργανώνει δράσεις για παιδιά και ενήλικες, που στοχεύουν στη δια βίου μάθηση, την ισότιμη διαπολιτισμική συνύπαρξη, την κοινωνική ώσμωση. Εκδρομές, γιορτές, εργαστήρια και σεμινάρια ενδυναμώνουν την πολυπολιτισμική κοινότητα του Μικρού Ντουνιά και συχνά είναι ανοιχτά στην τοπική κοινωνία.

 

Γ. Δικτύωση εγχειρημάτων & διάχυση μεθοδολογικών εργαλείων.

Βαρύνουσα σημασία δίνεται στη δικτύωση με ομάδες και φορείς που δραστηριοποιούνται σε εφάμιλλους τομείς, στην ανταλλαγή γνώσης και μεθοδολογίας, στη διάχυση παιδαγωγικών εργαλείων που η παιδαγωγική ομάδα του Μικρού Ντουνιά δοκιμάζει στην πράξη.

Για την ιστορία

Τομή στη λειτουργία του Μικρού Ντουνιά αποτέλεσε η εκκένωση του ανοιχτού προσφυγικού καταυλισμού πρώην ΠΙΚΠΑ στις 30 Οκτωβρίου 2020.  Από το 2012, ο χώρος του πρ.ΠΙΚΠΑ φιλοξένησε χιλιάδες ευάλωτους/-ες πρόσφυγες, με τη φροντίδα και το διαρκή αγώνα πάμπολλων ανθρώπων, συλλογικοτήτων, φορέων και κυρίως της οργάνωσης «Αλληλεγγύη Λέσβου». Ο Μικρός Ντουνιάς έκανε τα πρώτα του βήματα σε αυτό το φιλόξενο περιβάλλον και, για περισσότερα από τρία χρόνια, αγκάλιασε και αγκαλιάστηκε από τις οικογένειες που κατοικούσαν και τους ανθρώπους που δραστηριοποιούνταν εκεί.

Μετά την εκκένωση του πρ. ΠΙΚΠΑ, ο Μικρός Ντουνιάς συνεχίζει τη δράση του σε εναλλακτικές φυσικές τοποθεσίες.

 

Μάθετε περισσότερα

Περαιτέρω πληροφορίες για το εγχείρημα μπορείτε να αντλήσετε από τα αναρτημένα παιδαγωγικά του κείμενα, τα newsletter του και τα επίσημα βίντεό του. Κανάλι επικοινωνίας η ηλεκτρονική διεύθυνση mikrosdounias@gmail.com

[1] Για λόγους οικονομίας λέξεων και διευκόλυνσης της ανάγνωσης, αναφερόμαστε στους πληθυσμούς σε μετακίνηση που περνούν από τη Λέσβο, πρόσφυγες, μετανάστες/-τριες, αιτούντες/-ούσες άσυλο με τον όρο «πρόσφυγες».

Μικρός Ντουνιάς
Μάιος 2020

 

Φωτογραφίες από τις δραστηριότητες του Μικρού Ντουνιά
Artworks
Κατηγορίες
Γραφές στους τοίχους

Διαβάζοντας τον τοίχο στο εργοστάσιο Καλαμάρη

Η ιστορία:

Ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1880 από τους αδελφούς Γεωργιάδη και Καλαμάρη, σε μια περίοδο οικονομικής ανάπτυξης της Μυτιλήνης. Είχε πολλές παράλληλες χρήσεις : Μία ήταν Αλευροποιία – Μακαρονοποιία, ή άλλη ήταν Επεξεργασία βάμβακα – Κλωστήριο. Είχε και άλλες μικρότερες λειτουργίες όπως Ελαιοτριβείο και Ξυλουργείο[1]. Xαρακτηρίζεται από μία οργανική δόμηση μιας και τα περισσότερα κτίσματα του εργοστασίου Καλαμάρη αποτελούν προσθήκες σε οικόπεδο έκτασης 17000τ.μ. Σταμάτησε να λειτουργεί το 1990 λόγω χρεών στην Εθνική Τράπεζα και το 1993 χαρακτηρίστηκε με ΦΕΚ ως διατηρητέο[2].

Το 2019, σύμφωνα με ρεπορτάζ της εφημερίδας Στο Νησί, το αγόρασαν ξενοδόχοι από την Πάρο με σκοπό να το μετατρέψουν σε ξενοδοχειακή μονάδα με συνεδριακό κέντρο και πολιτιστικό πολυχώρο [3].

 

Το πρώην εργοστάσιο Καλαμάρη 

 

Οι γραφές

Οι τρείς γραφές στον πύργο Καλαμάρη συνιστούν σημάδια τριών νεανικών ομάδων που άφησαν τα ίχνη τους σε μια εποχή μεγάλων ανακατατάξεων στην κοινωνία της Λέσβου. Διαφιλονικούμενες τοποθετήσεις σε σχέση με τα ζητήματα μετανάστευσης και πολιτικού ασύλου, σε σχέση με την θέση της γυναίκας στην τοπική κοινωνία, σε σχέση με τα δικαιώματα των νέων αλλά και με την ίδια την πράξη της γραφής στον τοίχο.

Τα γραφήματα 381 (που έγινε το 2011) και Πανταχού (το 2012) θυμίζουν λίγο την αντίληψη των Βραζιλιάνικων pixasãoκαι το ύφος από άλλα γκραφίτι  (πχ τους Cost Revs της Νέας Υόρκης). Ακολουθούν την ίδια διαδικασία : γραφή που γίνεται ψηλά σε ένα άδειο κτήριο για να το βλέπουν όλοι από τον κεντρικό παραλιακό δρόμο της Μυτιλήνης. Έγιναν σε μια εποχή που είχε έντονες τις επιρροές από την μαθητική εξέγερση [4] του Δεκέμβρη 2009, το κίνημα των αγανακτισμένων του 2011 και το αντιφασιστικό κίνημα που συνεχίζει μέχρι τις μέρες μας.

Οι γραφές 381 και Πανταχού.
Πρώτη φωτογραφία: Maia. Δεύτερη εικόνα: από το μουσικό βίντεο Πανταχού – Διαμάντι ΙΙ.

 

Το γράφημα Πανταχού μας είπαν ότι το έγραψαν «οι μικροί». Έτσι έμειναν στην ιστορία παρ’ότι μεγάλωσαν. Είναι ένα συγκρότημα ραπ – γκραφίτι από την Μυτιλήνη. Αντιγράφω από το : Πανταχού Διαμάντι ΙΙ στίχοι Μηλιός / Κόπερ, 2012, που έχει βάλει την εικόνα του πύργου του Καλαμάρη το 2012 σε έναν μωβ φόντο.

«Πώς να το εκφράσω, πάω πάσο, είμαι μικρός για να γελάσω, στη μηχανή μου βάζω γράσο και τρέχω μέχρι τη συντέλεια…». Το τραγούδι δείχνει κατά κάποιον τρόπο τα αδιέξοδα (οικονομικά και πολιτιστικά) και τις ανησυχίες μιας νεανικής οργής που ζει την κρίση στη Μυτιλήνη. Κι έπειτα:

«βλέπει το ουράνιο τόξο και τα δελφίνια,  κι ερωτεύεται…» Μια τέτοια μέρα όλοι θα’πρεπε να βγαίνουν απ’ τα σπίτια. Στη φάκα είναι όμως σαν ποντίκια…».

Δύο χρόνια μετά στη συλλογή Πανταχού το ίδιο συγκρότημα θα πει :

«Αποχαυνώσου, θέλουν σαλάτα το μυαλό σου. Ανθρωπάκο σε θέλουν κάτω, τόσο κάτω ώστε να γλείφεις πιο εύκολα τον πάτο… Δεν ξεπερνάς προβλήματα γιατί βολτάρεις το Σαββάτο… Δεν αγαπήθηκες ποτέ γι’αυτό για σε η αγάπη είναι για γέλια…».

Η γραφή στο τοίχο Πανταχού είναι μια σημαντική αναφορά στους μαθητές και στις μαθήτριες της Μυτιλήνης. Κάτω δεξιά ένα μέλος των Πανταχού δημιούργησε το 2017 ένα έργο τέχνης στον τοίχο με μορφή τοιχογραφίας [5].

Οι 381 είναι ομάδα που ξεκίνησε με βάση τη Θεσσαλονίκη έχοντας μέλη από διάφορες πόλεις. Συστάθηκε το 2010, ωστόσο τα μέλη της δραστηριοποιούνταν κοινά από τα
προηγούμενα χρόνια. Η κεντρική έκφραση ήταν το γκραφίτι, παρόλα αυτά είχαν πολλαπλές
δράσεις παράλληλα και πέρα από αυτό, συχνά σε συγχρονισμό με τα κοινωνικά κινήματα της
περιόδου.

Η δημιουργός (Μάια) λέει:

381 είναι ο αριθμός του άρθρου περί φθοράς ξένης ιδιοκτησίας στον ελληνικό ποινικό κώδικα. Ή τουλάχιστον ήταν όταν έγινε η ομάδα…! Η επιλογή του ονόματος έγινε σε αναφορά σ’ αυτό το άρθρο. Έχει κάτι προβοκατόρικο και επίσης κωμικό να γράφεις τον αριθμό του άρθρου του αδικήματος που προκαλείς ταγκάροντάς τον…!

 

Τι σε οδήγησε να σημαδέψεις αυτό το κτήριο;

Η περηφάνια νομίζω, ή κάπου είδους αλαζονεία. Το κτίριο είναι σε πολύ στρατηγικό σημείο και το βλέπουμε φάτσα-κάρτα όταν βγαίνουμε από την πόλη, επίσης είναι πολύ επιβλητικό… ένα τέλειο σποτ για να κάνεις κάτι μεγάλο που θα προσέξουν οι γύρω σου. Επίσης μου αρέσει που δεν έχει γύρω άλλα κτίρια, κι ανοίγεται στην θάλασσα και τον ουρανό. Έχει μια χάρη, όχι τόσο στην μορφή όσο στην τοποθεσία του… ειδικά όταν είσαι επάνω στην ταράτσα του, νιώθεις μαγικά.

Σαν μαθήτρια είχα συνήθεια να εξερευνώ άδεια κτήρια και να ανεβαίνω όσο πιο ψηλά μπορώ (έβαψα στο καλαμάρι πάνω από 10 χρόνια πριν). Έτσι οι κορφές τις πόλης σαν το κτίριο στο καλαμάρι ήταν μέρη οπού πήγαινα συχνά για βόλτα ή για περιπέτεια. Το ότι είναι σε εγκαταλελειμμένο κτίριο είχε δηλαδή σημασία διότι εκεί ένιωθα ότι είμαι σε δικό μου πεδίο.

Σίγουρα ήθελα να δείξω ποια είμαι και στην υπόλοιπη ομάδα, που δεν ήξερα καλά τότε. Ένιωθα πως έχω να κερδίσω κάποιον σεβασμό, όντας κορίτσι αλλά και πιο μικρή και επαρχιώτισσα. Νομίζω ότι αν δεν πίστευα βαθιά ότι είναι μια ιδιαίτερη ομάδα, κι αν δεν είχα χαρεί τόσο πολύ που θέλανε να κάνουμε κάτι μαζί, δεν θα είχα κάνει αυτό το κομμάτι εκεί.

Όμως πέρα από τα παιδιά και τον ρόλο που ήθελα να παίξω στο κρου, η Μυτιλήνη τότε δεν είχε πολλά μεγάλα γκραφίτι (κι ούτε το καλαμάρι είχε τότε τόσα γκραφίτι), ήταν η πόλη μου και με εξίταρε το να κάνω κάτι εντυπωσιακό.

Το κτίριο αυτό έχει επίσης επιβλητική, βιομηχανική αισθητική που ταιριάζει πολύ με το γκραφίτι και τα ρολά.

 

Πόσο επικίνδυνο ήταν να γίνει το συγκεκριμένο; Έχεις βρεθεί ποτέ σε δύσκολη θέση όταν βάφεις; 

Δεν ήταν πολύ επικίνδυνο. Η σκάλα στο πλάι απ’ όπου ανεβαίνεις ήταν σκουριασμένη αλλά είχα ξανά ανέβει αρκετές φορές προσεκτικά και ήξερα ότι είναι ασφαλής. Το βάψιμο έγινε με κοντάρια και ρολό, ανάποδα από την σκεπή. Το έκανα ξαπλωμένη μπρούμυτα κι έτσι δεν κινδύνευα να πέσω. Γενικά είμαι προσεκτική όταν κάνω τέτοιες επιχειρήσεις.

Επίσης μια φορά είχαμε πάει να βάψουμε την σκεπή του κολυμβητηρίου, στην Μυτιλήνη. Ένας φίλος είχε προτείνει να βάψουμε ένα 381 στον τρούλο, για να το βλέπουν ξεκάθαρα όσοι φτάνουν με το καράβι, σαν καλωσόρισμα. Πήγαμε και το κάναμε, αλλά χωρίς προετοιμασία κι αποδείχτηκε ότι η σκεπή ήταν όλη υαλοβάμβακας… Μου βγήκε η πίστη εκεί πάνω και μετά φαγουριζόμουν για 2 μέρες…!

 

Πώς νιώθεις όταν το βλέπεις μετά από τόσα χρόνια; Έχεις ακούσει άλλους να ρωτάνε γι’αυτό;

Όταν περνάω από κάτω μου κλείνει το μάτι κι εγώ πιάνω το νόημα.

Χαίρομαι και νιώθω περήφανα και νοσταλγικά. Μου θυμίζει το κρου και την εποχή που το έκανα.

Είναι σαν τις ουλές, μου μαρτυράνε περασμένες ιστορίες και με συνδέει με τον τόπο αυτό και το παρελθόν που έχω μαζί του.

Στην Μυτιλήνη που όλα μαθαίνονται απέφευγα να λέω και πολύ ότι βάφω και πού. Οπότε δεν ξέρω αν ξέρει κόσμος ποιος έκανε αυτό το κομμάτι, ή τί άποψη έχουν γι’ αυτό… αν έχουν.

Το μόνο άτομο που μου έχει μιλήσει γι’ αυτό το ρολό είναι η μάνα μου. Όταν το έκανα με είδε να φεύγω σαν σφαίρα με την μισή μπογιά που περίσσευε από το βάψιμο του σπιτιού και δεν της έκρυψα τί πήγα να κάνω. Της άρεσε πολύ, μου είπε η ίδια, ” και το σημείο, και η σύνθεση, και το χρώμα “.

Άλλες γίνονται γιατροί για να χαρεί η μάνα τους, άλλες παντρεύονται… εγώ δεν χρειάστηκε να μπω σε τόσο κόπο!

 

Τι σημαίνει να είσαι γυναίκα στον χώρο του graffiti ;

Σημαίνει ότι είσαι κοπέλα γκραφιτά…!

Στην αντίθετη περίπτωση είσαι μια πολύ σπάνια εξαίρεση κι αυτό από μόνο του δηλώνει πόσο ανδροκρατούμενος και φαλλοκρατικός είναι αυτός ο χώρος. Όσο έβαφα, ένιωθα πάρα πολύ ότι θεωρούμαι “το κορίτσι του τάδε”, μια γκρούπι, μια ενδεχόμενη κατάκτηση, ή ένα βάρος.

Φυσικά δεν είναι όλοι οι γκραφιτάδες κομπλεξικοί φαλλοκράτες αλλά η κουλτούρα του γκράφιτι συνδέεται με πολύ σεξιστικά μοτίβα. Στους 381 υπάρχει πολιτική συνείδηση, μεταξύ άλλων και για με την σχέση μεταξύ των φύλλων, κι αυτό φαίνεται και στο γεγονός ότι προτείνατε/προτείναμε σε κορίτσια να μπουν στο ευρύτερο κρου. Όμως κι εκεί, όπως και παντού, έχουμε ακόμη δουλειά για να υπάρξουν πραγματικά ισότιμα αγόρια και κορίτσια.

 

Συμμετέχεις σε κάποιες δράσεις τώρα;

Προσωπικά, δράσεις που έκανα τελευταία τις έκανα εκτός 381 και δεν ήταν βαψίματα. Αλλά σίγουρα κράτησα την κουλτούρα της “άγριας”, ανεπίσημης δράσης στον δημόσιο χώρο.


Τι θα ήθελες να πεις για αυτό που ζούμε τώρα – σε εποχή πανδημίας;

Το γκράφιτι μου έμαθε να έχω θράσος και να υπάρχω παράνομα και δημιουργικά στον δημόσιο χώρο, και οι 381 έναν ωραίο τρόπο να συνδυάζω “αισθητική” δημιουργία, βανδαλισμό και πολιτική.

Σχετικά με τα μέτρα για τον κορονοϊό, έχω να πω πολλά!

Για να μην σε ζαλίσω, θα έλεγα απλά ότι όποιος κι αν είναι ο φόβος που έχουμε να αντιμετωπίσουμε έξω στον δρόμο, το πρώτο κατασταλτικό όργανο που πρέπει να νικήσουμε, είναι ένα που κουβαλάμε μέσα μας και συχνά έχει την δική μας φωνή.

Ουράνιο τόξο με αντιφασιστικό μήνυμα στο κτήριο Καλαμάρη. Φωτογραφία: Μιχάλης Μπάκας 

 

Το τρίτο σύνθημα «έξω οι φασίστες από κάθε γειτονιά» έγινε το 2016-2017 την περίοδο των μεγάλων αντιφασιστικών διαδηλώσεων (Μάιος 2014- Φεβρουάριος 2017)[6] που κατέληξαν να αναγκάσουν την Χρυσή Αυγή να κλείσει τα γραφεία της στη Μυτιλήνη.

Το σύνθημα λέγεται ότι το έγραψαν μαζί μια φοιτήτρια από την Ελλάδα και ένας φοιτητής από την Γερμανία. Αργότερα το σύνθημα έμεινε ως εμβληματικό στις αντιφασιστικές διαδηλώσεις του 2020 (βλέπε post Ξενοφοβιός).

Οι γραφές Close Moria, Smash Fascism

 

Από τον Μάρτιο μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2020 το camp της Μόριας και ο γύρω ελαιώνας παρέμειναν κλειστά (στο όνομα του covid19) με πολύ λίγες άδειες εξόδου για τους περίπου 20.000 πρόσφυγες μεταξύ των οποίων περισσότερα από 8000 παιδιά. Την περίοδο αυτή μια παρέα νέων οι Israr & Coline ανεβάζει clip rap διαμαρτυρίας με σκηνικό το εσωτερικό του χώρου του εργοστασίου και τα νέα συνθήματα, παραλληλίζοντας μια καθημερινή μέρα ζωής στο  camp με μια καθημερινή μέρα ζωής σε ένα συμβατικό ευρωπαϊκό σπίτι (Papalo refugees talent team). Όταν πίνεις τον πρωϊνό σου καφέ μην ξεχνάς τις ουρές στις λάσπες της Μόριας…  Κι εδώ είναι Ευρώπη…Κλείστε τη Μόρια. Αργότερα μια άλλη ομάδα συμπλήρωσε: Τσακίστε τον Φασισμό. Ο τείχος έγραψε έτσι τη δική του ιστορία.

Κρίστη Πετροπούλου, Ορέστης Πάγκαλος, Δεκέμβριος 2020

[1] https://www.lesvosnews.net/articles/news-categories/toyrismos/ergostasio-kalamari-metatrepetai-se-polyteles-xenodoheio

[2] Αντωνιάδης Η., 2007. Το Εργοστάσιο Καλαμάρη και η Επάνω Σκάλα Μυτιλήνης Στο : Μπελαβίλας (επιμέλεια). Το τέλος των γιγάντων. Βιομηχανική κληρονομιά και μετασχηματισμοί των πόλεων. Βόλος.

https://www.academia.edu/9048290/Το_τέλος_των_γιγάντων._Βιομηχανική_κληρονομιά_και_μετασχηματισμοί_των_πόλεων._Βόλος_2007

[3]  https://www.stonisi.gr/post/4847/ti-ginetai-stoy-kalamarh

[4] Petropoulou C., 2010. From December’s youth uprising to the rebirth of urban social movements. An attempt of a space-time approach. International Journal of Urban and Regional Research, Debates and Development section. Volume 34.1 March 2010 : 217–24

Petropoulou C., 2009. From the “untimely event” to the glocalisation of social movements: questionings about the relationship of recent Greek youth uprising with the urban and regional movements. 19ο Διεθνές συνέδριο του INURA : Urban Transformation. Capital / State / Civil society, 2009 Istanbul, 26 Ιουνίου– 3 Ιουλίου 2009.

[5] https://www.youtube.com/watch?v=bpgS3UrY5oI

[6] https://www.lesvosnews.net/articles/news-categories/politiki/mytilini-megali-symmetohi-stin-antifasistiki-poreia-enantia-sto

 

Φωτογραφία 1: Κρίστη Πετροπούλου
Φωτογραφία 2: από το μουσικό βίντεο Πανταχού Διαμάντι ΙΙ 
Φωτογραφία 3: Μιχάλης Μπάκας   
Φωτογραφία 4: Κρίστη Πετροπούλου 
Γραφές στους τοίχους