Κατηγορίες
Γραφές στους τοίχους

ΑΡΩΣΤΧΙΑ

Καλλιτεχνική δήλωση:  

‘αρωστχια’ είναι να παρατηρείς πολλά και να λες λίγα. 

‘αρωστχια’ είναι η αθόρυβη δράση, η μοναχική και δημιουργική δράση, η επιβλητική και ταυτόχρονα    διακριτική δράση.

‘αρωστχια’ είναι το λεπτό όριο μεταξύ βανδαλισμού και τέχνης.

Οτιδήποτε καταστρέφει αλλά δίνει ζωή. Η απόπειρα να εκφράσει το εσωτερικό αυτά που συμβαίνουν τριγύρω. Όχι απαραίτητα καλό , όχι απαραίτητα κακό. Το πάτημα να κατανοήσει κανείς τι κουβαλάει μέσα του. Την αισιοδοξία. 

‘αρωστχια’ είναι όχι κάτι συγκεκριμένο αλλά δύσκολα περιγράψιμο. Απρόσωπο και συνάμα η μεγαλύτερη προσωπικά έκφραση. ΠΛήρως κατανοητό και δυσνόητο σε βαθμό που εκνευρίζει/ ενοχλεί. Παντού και πουθενά.

 

  1. Πώς βλέπεις το συσχετισμό του tag σου στο χωρικό πλαίσιο της Λέσβου. Πώς συσχετίζεται με τις υπόλοιπες γραφές και πραγματικότητες του νησιού; 

Το ‘αρωστχια’ αποτελεί έμπνευση που συνέλαβα το έτος 2013, έχοντας ήδη ξοδέψει δυο χρόνια στο νησί της Λέσβου ως φοιτητής. Τότε, μεταξύ άλλων, θα μπορούσε τελειά να περιγράψει την ανάγκη μου για παρεμβάσεις στο δημόσιο χώρο, και συνδυαστικά με τη μικρή και σχετικά αδρανή κοινωνία της Μυτιλήνης γέννησε έναν περίεργο συνδυασμό δημιουργίας\βανδαλισμού. Αρχικά ήταν η αγανάκτηση απέναντι στις ‘λάθος’ συνθήκες που υπήρχαν για να αναπτυχθεί αυτό το κομμάτι (των παρεμβάσεων). Μετέπειτα, συνέβησαν πολλές καταστάσεις που με ωθήσαν να σκεφτώ περεταίρω πάνω σε αυτό, και να αρχίσω να του δίνω μια διαφορετική διάσταση. Προσωπικά θεωρώ ότι θα έβρισκε πιο πρόσφορο έδαφος σε μια μεγάλη αστική συγκέντρωση  λόγω του όγκου των πληροφοριών και συμπεριφορών που υπάρχουν τριγύρω, πάρα σε μια επαρχιακή κωμόπολη. Στο κομμάτι του συσχετισμού με τις υπόλοιπες γραφές της Λέσβου, θεωρώ ότι βρίσκεται κάπου στη μέση, δηλαδή, δεν είναι ούτε η ‘αυστηρή’ φόρμα του γκράφιτι, το οποίο αποτελεί κώδικα επικοινωνίας μεταξύ των ιδίων των δημιουργών σχεδόν αποκλειστικά λόγω της φύσης του, ούτε εμπίπτει τελείως στο πολίτικο κομμάτι οπού η κοινωνική απευθυνση είναι το παν. Βρίσκεται ακριβώς στη μέση.

 

  1. Άλλαξε κάτι σε σχέση με το στυλ ή τα μέρη που ᾽γράφεις᾽ σε σχέση με την αλλαγή της πραγματικότητας του νησιού (προσφυσική κρίση & ό,τι έχει ακολουθήσει);

Από τη δική μου σκοπιά, τουλάχιστον, δεν μπορώ να αντιληφθώ κάποια αλλαγή είτε στον τρόπο είτε στα σημεία που επιλέγω να παρέμβω, και αυτό έγκειται στο γεγονός του ότι δεν υπάρχει η πολυτέλεια του χώρου, επομένως και της ‘συμβολικής’ επιλογής του σημείου. Το μόνο που μπορεί κάνεις να παρατηρήσει είναι το πόσο επίκαιρο έχει υπάρξει κατά καιρούς, και το βαθμό που μπορεί να εκφράζει κάποιους συσχετίζοντας το με συγκεκριμένες καταστάσεις που βιώνουν. Όμως, με βεβαιότητα μπορώ να προσθέσω ότι αυτή η ταύτιση δεν είναι σε καμία περίπτωση καθολική, αλλά εντελώς προσωπική.

 

  1. Πώς σχετίζεται η διαδικασία ᾽γραφής᾽ στους δρόμους με την πιο προσωπικη διαδικασια γραφής ακαδημαικών κειμένων; Επηρεάζει η μία την άλλη; Και αν ναι πώς;

     

Παρότι οι διαδικασία γραφής στο δρόμο με τη διαδικασία γραφής ενός ακαδημαϊκού κειμένου παρουσιάζουν κάποιο συσχετισμό ως προς το δομισμό τους και το τελικό τους αποτέλεσμα, δεν θεωρώ ότι επηρεάζει το ένα το άλλο. Καθότι ναι μεν για την παραγωγή ενός συγκεκριμένου αποτελέσματος (είτε είναι γκράφιτι είτε είναι ένα κείμενο) απαιτούνται κάποια βήματα και κάποια συγκεκριμένη σειρά. Στο γκράφιτι δεν ακολουθούνται τόσο αυστηρά οι κανόνες, καθώς αποτελεί μορφή έκφρασης και δημιουργίας διαφορετικού βεληνεκούς. Το ένα απαιτεί αυστηρή δομή και ακολουθία των βημάτων ενώ το άλλο είναι αρκετά ευέλικτο και δομείται βάσει της στιγμής, τίποτα δεν είναι σταθερό. Συνεπώς στις δυο αυτές διαδικασίες μπορούμε να παρατηρήσουμε ομοιότητες όμως στη δική μου περίπτωση δεν θεωρώ ότι επηρεάζονται κάπως, όσον αφορά τη διαδικασία. Η θεματολόγια αποτελεί ένα διαφορετικό κεφάλαιο.

 

  1. Πώς νοιώθεις τώρα, στην εποχή του COVID-19, που το tag σου μπορεί να διαβαστεί και με άλλους τρόπους ή μπορεί να πάρει άλλες διαστάσεις;

     

Όπως ανέφερα και πιο πάνω, κατά καιρούς είναι επίκαιρο, και θα συνεχίσει να είναι. Τα πράγματα φαίνεται να πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο, και η δουλειά μας είναι να το καταγράψουμε κάπως. (με έναν πιο χιουμοριστικό τόνο)

 

  1. Οτιδήποτε άλλο θέλεις να μας πεις σε σχεση με το στυλ, σημεία που επιλέγεις, ή το πώς αλλάζει το tag ανά περιόδους. 

     

Εάν μπορώ να παρατηρήσω κάτι ενδιαφέρον, είναι ο τρόπος με τον οποίο ο κάθε άνθρωπος το μεταφράζει. Είναι ιδιαίτερο που ο καθένας μπορεί να το εκλάβει με τη δική του οπτική γωνιά και να το μεταφράσει διαφορετικά. Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες ορισμένοι νιώθουν προσβεβλημένοι και σπεύδουν να το καθαρίσουν νομίζοντας ότι εύχομαι άσχημα πράγματα σε εκείνους, υπάρχουν και εκείνοι που ταυτίζονται σε τέτοιο βαθμό που το έχουν μεταφέρει στο σώμα τους και θα το κουβαλάνε πάντοτε. Υπάρχουν οι αδιάφοροι, οι επιθετικοί, οι φιλικοί και οι σκεπτικοί. Αλλά ο κοινός παράγοντας όλων είναι η περιέργεια. Ποιος; Γιατί; Τι θέλει να πει;

 

Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη


φωτογραφίες: Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη

Κατηγορίες
Τέχνης Έργα

Σωσίβια του Ai Wei Wei

Σωσίβια του Ai Wei Wei (Εγκατάσταση στο Konzerthaus του Βερολίνου)

Ο Ai Weiwei χρησιμοποίησε δεκατέσσερις χιλιάδες σωσίβια που είχε μεταφέρει από τη Λέσβο στο Βερολίνο για να διακοσμήσει τις έξι μαρμάρινες κολόνες του Βερολίνου Konzerthaus στα πλαίσια της εκδήλωσης ῾Κινηματογραφικό Γκαλά για την Ειρήνη῾ (Cinema for Peace Gala), που πραγματοποιήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2016. Κάθε σωσίβιο προοριζόταν να αντιπροσωπεύει έναν και μόνο πρόσφυγα, ενώ η κλίμακα της εγακατάστασης που είναι μεγαλύτερη από τον άνθρωπο είχε ως στόχο να επιστήσει την προσοχή στον τεράστιο αριθμό ανθρώπινων ζωών που πλήττονται από την προσφυγική κρίση. Η εγκατάσταση του Ai Weiwei συνέπεσε με τη διαμονή του στη Λέσβο (Ιανουάριος έως Απρίλιος 2016), όπου δημιούργησε ένα εργαστήριο και συνεργάστηκε με τοπικούς και διεθνείς καλλιτέχνες και φωτογράφους (όπως η Ένωση Φωτογραφίας της Μυτιλήνης). Άλλα έργα τέχνης του Ai Weiwei με σωσίβια εγκαταστάθηκαν στην Κοπεγχάγη και τη Βιέννη, ενώ μια έκθεση του έργου του, μεγάλο μέρος της οποίας αφορούσε ή / και κατασκευάστηκε στη Λέσβο, φιλοξενήθηκε στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στην Αθήνα.

Σύμφωνα με τις δηλώσεις του καλλιτέχνη κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου που πραγματοποιήθηκε στο παλάτι Belvedere στη Βιέννη, από τον Ιούλιο του 2016, υπήρχαν 500.000 σωσίβια – «το τελευταίο πράγμα που αρπάζεις όταν πρέπει να ξεφύγεις» – παρατημένα στη Λέσβο. Με την απομάκρυνσή τους από το νησί και τη μεταφορά τους σε άλλες τοποθεσίες στην Ευρώπη (στις οποίες οι περισσότεροι πρόσφυγες που έφτασαν στο hotspot της Λέσβου εμποδίστηκαν να ταξιδέψουν ή να μετεγκατασταθούν), ο καλλιτέχνης θέτει ερωτήματα σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο αγαθά, κεφάλαια και μερικοί άνθρωποι – αυτοί με ισχυρά διαβατήρια – μετακινούνται με ευκολία διασυνοριακά, ενώ άλλοι άνθρωποι – συμπεριλαμβανομένης της συντριπτικής πλειοψηφίας εκείνων που εκτοπίστηκαν από τον πόλεμο – παραμένουν κολλημένοι, είναι ακινητοποιημένοι και περικλείονται από τα ίδια σύνορα.

Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη


Αναφορές

AFP News Agency, “Ai Weiwei Life Jacket Installation Highlights Refugee Plight,” YouTube, July 13, 2016, www.youtube.com/watch?v=SEFQTsQ37hE

Ai Weiwei at Cycladic, Museum of Cycladic Art, Athens, 2016, www.cycladic.gr/en/page/ai-weiwei-at-cycladic# 

AP Archive, “Ai Weiwei Turns Migrant Lifejackets into Art in Copenhagen,” YouTube, June 30, 2017, www.youtube.com/watch?v=T3u2zTWXi4s.

Azzarello, Nina, “Ai Weiwei Wraps Berlin’s Konzerthaus with 14,000 Refugee Life Jackets,” DesignBoom, February 15, 2016, www.designboom.com/art/ai-weiwei-life-jackets-refugee-konzerthaus-berlin-02-15-2016/.

Φωτογραφίες: Cheryl Howard

 

Κατηγορίες
Κρίση

Κρίση ως εμφάνιση

Ορισμένοι δημοσιογράφοι ισχυρίζονται ότι η προσφυγική κρίση του 2015 είναι μια από τις πιο φωτογραφημένες κρίσεις στην ανθρώπινη ιστορία. Όμως, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τι είδους μηνύματα μεταφέρουν αυτές οι αναπαραστάσεις και πώς αναπαράγουν την ηγεμονική αφήγηση αυτής της κρίσης.

Αν κάνουμε μια αναζήτηση στο google χρησιμοποιώντας τον όρο «προσφυγική κρίση προσφύγων», η πρώτη εικόνα που προκύπτει είναι αυτή του Massimo Setsini. Μια εικόνα που έχει τραβηχτεί από ψηλά και απεικονίζει μια βάρκα γεμάτη με ανθρώπινα σώματα στη μέση της θάλασσας. Ένας από τους κύριους ηγεμονικούς ισχυρισμούς της προσφυγικής κρίσης του 2015 είναι ότι ξεκίνησε με την εμφάνιση ορισμένων σωμάτων στις ακτές της Ευρώπης. Πρόκειται για ένα πολύ προβληματικό ισχυρισμό, όχι μόνο επειδή εξισώνει ουσιαστικά την παρουσία αυτών των σωμάτων ως το σημείο εκκίνησης της κρίσης και, συνεπώς, υπονοεί άμεσα ότι αυτά τα ανθρώπινα σώματα είναι το «πρόβλημα». Αλλά κυρίως επειδή αποκλείει, και έτσι διατηρεί κρυμμένους και αόρατους τους λόγους αυτής της εμφάνισης: πόλεμος, γενοκτονία και  την αφόρητη καταπίεση που βιώνουν αυτά τα σώματα στις χώρες καταγωγής τους. Συνθήκες που, για παράδειγμα, θα μπορούσαν να σχετίζονται με τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία που συνεχίζουν να εισβάλλουν και να βομβαρδίζουν τη Συρία. Με άλλα λόγια, η αφετηρία της ευρωπαϊκής προσφυγικής κρίσης του 2015 θα πρέπει να εντοπιστεί και να απεικονιστεί διαφορετικά, αποκαλύπτοντας τους πραγματικούς λόγους εμφάνισης ορισμένων σωμάτων στις ακτές της Λέσβου. Όμως, αυτή θα ήταν μια ιστορία που δεν θα ήταν τόσο ευγενική για τις ευρωπαϊκές αξίες που υποτίθεται ότι απειλούνται τόσο πολύ από την παρουσία αυτών των σωμάτων. Μια ιστορία που θα έπρεπε να αφηγείται τις αποικιακές ιστορίες της Ευρώπης, μια ιστορία που δεν θα μπορούσε εύκολα να επιλυθεί στην κατασκευή του «εμείς» έναντι «αυτών». Η εμφάνιση ποιανού σώματός και πού μπορεί να θεωρηθεί ως η αρχή μιας κρίσης; Ποιες κρίσεις δηλώνονται και γιατί, και ποιές παραμένουν αδήλωτες, αόρατες, κρυμμένες και συνεπώς δεν αναγνωρίζονται ως ανθρωπιστικές καταστροφές που οδηγούν σε διεθνή προστασία; Η εξαφάνιση ποιών σωμάτων μπορεί να θεωρηθεί ως κρίση;

Κοιτάζοντας την εικόνα του Σετσίνι δεν μπορώ να σταματήσω να σκέφτομαι ότι ο θεατής κοιτάζει προς τα κάτω σε μια βάρκα γεμάτη με ανθρώπους, το βλέμμα έρχεται από ψηλά. Αυτό είναι το βλέμμα του κράτους, που χρησιμοποιεί drone και άλλες τεχνολογίες παρακολούθησης για τη δημιουργία οπτικών μαρτυριών των άλλων, πάντα των άλλων. Αυτό είναι ένα βλέμμα που τοποθετεί τον θεατή έξω από αυτό τη βάρκα, πώς θα είχε εξελιχθεί η ιστορία αν το οπτικό παράδειγμα της προσφυγικής κρίσης ήταν μία εικόνα τραβηγμένη μέσα από τη βάρκα, μία εικόνα που τοποθετούσε τον θεατή μέσα στη βάρκα;

Δεν μπορώ παρά να θυμηθώ τον ισχυρισμό της Susan Sontag ότι η λειτουργία της κάμερας είναι παρόμοια με εκείνη ενός όπλου, «στοχεύουμε» και «τραβάμε» μια εικόνα. «Ακριβώς όπως η κάμερα είναι εξάχνωση ενός όπλου, το να φωτογραφίζεις κάποιον είναι μια εξουδετερωμένη δολοφονία – μια μαλακή δολοφονία, κατάλληλη για μια θλιβερή, φοβισμένη εποχή» (1979: 15).

Mυρτώ Τσιλιμπουνίδη
Δεκέμβριος 2019


Αναφορά: Susan Sontag (1979) On Photography, Penguin Books.

An image shot from above picturing a boat packed with human bodies in the midst of the sea.
Φωτογραφία: Massimo Setsini, 2014

Κατηγορίες
Κρίση

Moria = Murder

Οι συνθήκες στο κέντρο κράτησης στη Μόρια έξω από τη Μυτιλήνη, του έχουν δώσει το όνομα του «Γκουαντάναμο της Ευρώπης» και «το χειρότερο στρατόπεδο προσφύγων στη γη». ένα παράνομο de facto καθεστώς αόριστης, αυθαίρετης φυλάκισης ανθρώπων μέσα στη Μόρια ή στο νησί. Ο χαρακτηρισμός «Γκουαντάναμο της Ευρώπης» το παρομοιάζει με την περίφημη υπεράκτια στρατιωτική φυλακή των ΗΠΑ στη Ναυτική Βάση στο Γκουαντάναμο της Κούβας (ξεκίνησε κατά τη διάρκεια του Ισπανικού-Αμερικανικού Πολέμου το 1898 και «μισθώθηκε» στις ΗΠΑ το 1903 χωρίς ημερομηνία λήξης, μια «συμφωνία» που οι Κουβανοί ακόμα θεωρούν ως κατεξοχήν παράδειγμα του ιμπεριαλισμού των ΗΠΑ). Ο χαρακτηρισμός βασίζεται σε δήλωση του Δημήτρη Αβραμόπουλου, Επιτρόπου Μετανάστευσης της ΕΕ, που αντιδρά στην πρόταση του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ, εμπνευσμένη από προηγούμενη πρόταση του Ούγγρου Προέδρου Βίκτορ Ορμπάν, που υποστηρίζει ότι ότι η ΕΕ πρέπει θα δημιουργήσει «περιφερειακές πλατφόρμες αποβίβασης» εκτός ΕΕ, όπου οι υπηρεσίες που συνεργάζονται με την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες και τον ΔΟΜ θα ταξινομήσουν και ξεχωρίσουν τους λεγόμενους νόμιμους αιτούντες άσυλο από τους οικονομικούς μετανάστες, πριν φτάσουν στα σύνορα της ΕΕ. Οι διαμαρτυρίες του Αβραμόπουλου βασίστηκαν στο ότι μια τέτοια πρόταση έρχεται σε αντίθεση με τις «ευρωπαϊκές αξίες». Στην πραγματικότητα, αποδεικνύοντας την τάση της υπεράκτιας / χερσαίας διάκρισης, εδώ, μια σειρά δημοσιογραφικών άρθρων, πριν και μετά τις δηλώσεις του Αβραμόπουλου, αναφέρονται στη Λέσβο / Μόρια ως το «Γουαντάναμο της Ευρώπης», σύμφωνα με δηλώσεις του συντηρητικού δημάρχου της Λέσβου Σπύρου Γαληνού.

Η αναφορά στη Μόρια ως το χειρότερο προσφυγικό στρατόπεδο στη γη είναι ο τίτλος ενός ντοκιμαντέρ που προβλήθηκε στο BBC, της δημοσιογράφου Catrin Nye, η οποία «μπήκε» στη Moria κατά τη διάρκεια ενός αποκλεισμού των μέσων ενημέρωσης που επιβλήθηκε από τον ελληνικό στρατό, που έχει την εξουσία στο στρατόπεδο φυλάκισης της Μόρια. Ο χαρακτηρισμός βασίζεται σε μια δήλωση της Luca Fontana, Συντονιστή των Γιατρών Χωρίς Σύνορα (MSF) στη Λέσβο, που λέει ότι «η Λέσβος είναι το χειρότερο μέρος που ήμουν σε όλη μου τη ζωή, και σε όλη μου την εμπειρία των ΓΧΣ και έχω εργαστεί σε πολλές χώρες και πολεμικές ζώνες. Δούλευα σε στρατόπεδα προσφύγων στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, στο Κονγκό, στα μεγαλύτερα κρούσματα Ebola στη Δυτική Αφρική το 2014-15. Αλλά δεν έχω δει ποτέ – ποτέ – το επίπεδο ταλαιπωρίας που βλέπουμε εδώ, καθημερινά». Οι ΓΧΣ λειτουργούν μια κλινική λίγο έξω από το στρατόπεδο από το 2016, όταν μαζί με τους περισσότερες ΜΚΟ και την Ύπατη Αρμοστεία αποχώρησαν από τη Μοριά και τα άλλα στρατόπεδα hotspot σε ένδειξη διαμαρτυρία, καθώς μετατράπηκαν σε κέντρα κράτησης μετά την εφαρμογή της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας. «Λάβαμε την εξαιρετικά δύσκολη απόφαση να τερματίσουμε τις δραστηριότητές μας στη Moria επειδή η συνέχιση της εργασίας μας θα μας έκανε να συμμετέχουμε σε ένα σύστημα που θεωρούμε ότι είναι άδικο και απάνθρωπο… Δεν θα επιτρέψουμε τη βοήθειά μας να οργανωθεί για μια επιχείρηση μαζικής απέλασης και εμείς αρνούνται να γίνουν μέρος ενός συστήματος που δεν λαμβάνει υπόψη τις ανθρωπιστικές ανάγκες ή τις ανάγκες προστασίας των αιτούντων άσυλο και των μεταναστών», είπε η Marie Elisabeth Ingres, αρχηγός αποστολής των ΓΧΣ στην Ελλάδα, η οποία ανέφερε στο Press Project: «Η αποχώρηση της Ύπατης Αρμοστείας και των ΜΚΟ από τα ελληνικά νησιά συμβαίνει καθώς αυξάνεται η ένταση στην Ιδομένη.»

Το στρατόπεδο προσφύγων της Moria προοριζόταν αρχικά να φιλοξενήσει 3.000 άτομα και το 2019 έχει εξελιχθεί σε μία αστική πόλη 19.000 κατοίκων, από την οποία σύμφωνα με τη δημοσιογράφο Harriet Grant, το 40% των κατοίκων είναι κάτω των 18 ετών. Περίπου 13.000 από αυτούς ζουν σε ένα βρώμικο ανεπίσημο στρατόπεδο από μουσαμάδες και αυτοσχέδιες καλύβες από παλέτες, σε έναν ελαιώνα που περιβάλλει τον κύριος χώρο της Μόρια. Δεν υπάρχει ηλεκτρικό ρεύμα, δεν υπάρχει αρκετό νερό και ποτάμια λάσπης και σκουπιδιών περνούν μέσα από τις σκηνές. Το να φυλακιστεί κάποιος στη Μόρια υπό αυτές τις συνθήκες ισοδυναμεί με φόνο.

Mυρτώ Τσιλιμπουνίδη
Δεκέμβριος 2019


‘Moria = murder’ τοιχογραφία στην Μυτιλήνη, Δεκέμβριος 2019
Φωτογραφία: Άννα Καραστάθη

Κατηγορίες
Κρίση

Κλέβοντας Μετανάστες

Διαφορετικές εκδηλώσεις της «κρίσης» δημιουργούν ξεχωριστές κατηγορίες που με τη σειρά τους προκαλούν ορισμένες κοινωνικές αντιδράσεις. Μετά το 2008, η Ελλάδα έγινε το επίκεντρο της «οικονομικής κρίσης» ταυτόχρονα, από το 2015 και μετά με την έλευση της «προσφυγικής κρίσης», μετονομάστηκε στο «hotspot της Ευρώπης». Όπως εξηγεί η Άννα Καραθάθη μέχρι το τέλος του καλοκαιριού του 2015, η Ελλάδα βίωσε το σχήμα των «εγκυβωτισμένων κρίσεων» (nesting crises’). Με το σχήμα των «εγκυβωτισμένων κρίσεων»,  η Καραστάθη αναφέρεται στον κυρίαρχο κρατικό λόγο για μια κρίση μέσα σε μια κρίση, δεδομένης της χρονικής και χωρικής προτεραιότητας της «κρίσης του δημόσιου χρέους», ενώ η κρίση των προσφύγων κατασκευάζεται ως ένα ξαφνικό πρόβλημα που αναδύθηκε για πρώτη φορά το καλοκαίρι του 2015. Αυτό καθιστά αόρατη την προϊστορία, δηλαδή την εγκληματική διαχείρηση της μετανάστευσης ανθρώπων στην ελληνική επικράτεια και τον υποβιβασμό μακροχρόνιων κοινοτήτων μεταναστών και προσφύγων στην Ελλάδα στα κοινωνικο-νομικά περιθώρια της κοινωνίας. Διασταυρώνοντας τις διασκορπιστικές δομές της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της προσφυγικής κρίσης, είμαστε σε θέση να δούμε πώς συγκροτούνται μέσω μιας διαδικασίας αμοιβαίου αποκλεισμού και πρωτότυπων: Το πρωτότυπικο υποκείμενο της οικονομικής κρίσης είναι ο Έλληνας πολίτης, ενώ το υποκείμενο της προσφυγικής κρίσης είναι η εκτοπισμένη συριακή οικογένεια που αξίζει διεθνή προστασία.

Photo 1: Aφεντικό, Κλέβω Μετανάστες, Μυτιλήνη, 2017
Photo 2: Μετανάστες, Μυτιλήνη, 2019

 

Σε αυτήν την εποχή των εγκυβωτισμένων κρίσεων, η Λέσβος έχει δει την οικονομία της να ακμάζει. Από τις πολλές ιστορίες και τις μαρτυρίες χρέωσης 5 ευρώ σε μετανάστες και πρόσφυγες για ένα μπουκάλι νερό, του οποίου η τιμή ορίζεται στα 50 σεντς στην Ελλάδα, μέχρι τους ντόπιους που κρατούν τις βάρκες στις οποίες οι πρόσφυγες έφτασαν στις ακτές με αντάλλαγμα στεγνά ρούχα και μια κουβέρτα, αυτή η αναπτυσσόμενη οικονομία βασίζεται στον ανθρώπινο πόνο.Ο Stebastian Leape μας πληροφορεί ότι μόνο η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για το 2017 ισοδυναμεί με 7.000 ευρώ για κάθε πρόσφυγα που ζει στην Ελλάδα. Εάν προσθέσουμε σε αυτές τις δουλειές των ΜΚΟ, των αλληλεγγύων, των δημοσιογράφων, των ερευνητών και των φωτογράφων που φτάνουν στη Λέσβο για να τεκμηριώσουν την «προσφυγική κρίση», έχουμε μόνο μια μερική κατανόηση του τρόπου με τον οποίο η κρίση αυτή ενίσχυσε την τοπική οικονομία, αυξάνοντας γρήγορα τις τιμές των κατοικιών στη Μυτιλήνη, υποστήριξε τα τοπικά καταστήματα και παρείχε μια νέα ζωή για το νησί. Η πρώτη εικόνα τραβήχτηκε το 2017 σε κεντρική τοποθεσία στην πόλη της Μυτιλήνης με το σύνθημα ‘Αφεντικό κλέβω μετανάστες. Η δεύτερη εικόνα  τραβήχτηκε στο ίδιο μέρος το 2019, ο τοίχος είναι βαμμένος και διαβάζεται μόνο το κάτω μἐρος του συνθήματος ᾽μετανάστες᾽ .

Mυρτώ Τσιλιμπουνίδη
Δεκέμβριος 2019


Αναφορές:


Carastathis, Anna (2018) “Nesting Crises.” Women’s Studies International Forum 68: 142-148.

Carastathis, Anna – Spathopoulou, Aila –  Tsilimpounidi, Myrto (2018) ‘Crisis, what crisis? Immigrants, Refugees, and Invisible Struggles’, Refugee: Canada’s Journal on Refugees. Vol. 34 (1): 29-38. 

Leape, Sebastian (2018) ‘Greece has the means to helo refugees on Lesbos – but does it have the will?’, The Guardian, https://www.theguardian.com/global-development/2018/sep/13/greece-refugees-lesbos-moria-camp-funding-will


Φωτογραφίες: Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη

Κατηγορίες
Τέχνης Έργα

‘Αναδυόμενη οικονομία’

Δήλωση καλλιτεχνών:

“Οι Τουρίστες” είναι ένα συλλογικό έργο για όσους διασχίζουν τη Νότια Ευρώπη και για όσους τους βοηθούν ή τους παρακολουθούν που περνούν. Σχεδιασμένο από την Depression Era Collective, το έργο λειτουργεί ως ανατρεπτική τουριστική εκστρατεία. Οι «Τουρίστες» ανταποκρίνονται στην συνθήκη της Ιστορίας-στη-δημιουργία: το κύμα προσφύγων και μαζικών μεταναστεύσεων από την Ασία και την Αφρική στην Ευρώπη και την ταυτόχρονη αύξηση του παγκόσμιου τουρισμού στη Μεσόγειο. Αυτά όλα γίνονται παράλληλα, συγκλίνουσες παγκόσμιες εκδηλώσεις που παράγουν καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, επένδυση στο αίσθημα κινδύνου, συγκρούσεις ασφάλειας και πολιτιστική προστασία, στο ίδιο μέρος, την ίδια στιγμή. Ο Τουρίστας ζει σε μια διαιρεμένη, καμένη, υπερμεσολαβούμενη δημόσια σφαίρα. Η ταυτότητα και η ιθαγένεια του βρίσκονται σε εξέλιξη, χάνονται κατά τη διέλευση, διαρκώς ανήσυχος, αποξενωμένος, παραιτείται ή αντιστέκεται. Είναι προσομοιωτής κοινωνικής συμμετοχής, ανίκανος να πλαισιώσει την Ιστορία σε οτιδήποτε άλλο εκτός από μια καρτ-ποστάλ, σλόγκαν ή tweet. Μεταξύ των αφηγήσεων της εξουσίας, της συνάντησης, της άφιξης και της αναχώρησης που εμφανίζονται στο διεθνή τύπο και τη σύγχρονη τέχνη, οι εικόνες και τα συνθήματα των «Τουριστών» εκθέτουν φαινομενικά ειδυλλιακά τοπία που περιέχουν τα συντρίμμια της ανείπωτης βίας: πορτρέτα γυναικών και ανδρών σε ξένα μέρη, ξένοι στη γη τους, επισκέπτες ανάμεσα σε ερείπια, απάτριδες, δικτυωμένοι, απαισιόδοξοι και συγκρουόμενοι. Δεν είναι σαφές εάν αυτές ανήκουν σε διαφημίσεις τουρισμού ή σε ροές ειδήσεων για καταστροφές.

Θεωρούμε ότι η αφίσα από την Depression Era Collective είναι μια προκλητική υπενθύμιση της αναδυόμενης ανθρωπιστικής οικονομίας που ήταν μέρος της διαχείρισης της κρίσης, η οποία περιελάμβανε τεράστια κεφάλαια που χορηγήθηκαν σε ΜΚΟ που ήταν υπεύθυνες για τη διαχείριση της καθημερινής ζωής στη Λέσβο. Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση ποινικοποίησε την αλληλεγγύη από άτομα που δεν είχαν εγγραφεί ως μέλη ή προσωπικό ΜΚΟ με πολλές περιπτώσεις συλλήψεων αλληλεγγύων υπό την κατηγορία της εμπορίας. Αυτή ήταν μια άμεση επίθεση σε ένα διεθνές κίνημα αλληλεγγύης που υπήρχε στο νησί και μια προσπάθεια να μετατοπιστεί η αλληλεγγύη στον ανθρωπισμό.

Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη


Αναφορές: 

Depression Era Collective ‘The Tourists: a campaign’, 

https://depressionera.gr/tourists

Αφίσα: Depression Era Collective
Φωτογραφία: Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη

Κατηγορίες
Τέχνης Έργα

Μαρμάρινο αντίσκηνο

Biinjiya’iing Onji (από μέσα) από την Rebecca Belmore

 

Κατασκευάστηκε από τοπικά υλικά – μάρμαρο – και εγκαταστάθηκε δίπλα στο πιο εμβληματικό αρχιτεκτονικό χαρακτηριστικό του αθηναϊκού αστικού τοπίου – την Ακρόπολη. Ο λόγος για το Biinjiya’iing Onji της Rebecca Belmore (από μέσα), το οποίο ήταν ένα από τα έργα τέχνης που εκτέθηκαν κατά τη διάρκεια της Documenta 14 στην Αθήνα (2017). Η Belmore σκάλισε στο χέρι μια υπερρεαλιστική σκηνή – σε αυτό το πλαίσιο, άμεσα αναγνωρίσιμο ως σύμβολο για τους πρόσφυγες, δεδομένου ότι η σκηνή είναι συχνά το μέρος διαμονής τους στα σημεία του νησιού και στα στρατόπεδα της ηπειρωτικής χώρας. Καθώς η προσφυγική κρίση γίνεται «κατάσταση διαρκούς έκτακτης ανάγκης», η «πρόχειρη υποχώρηση» της σκηνής γίνεται καταφύγιο στο καθεστώς αναμονής που χαρακτηρίζει τις εκτοπισμένες ζωές που έχουν ζητήσει διεθνή προστασία σε εχθρικές πολιτικές κοινότητες. Ωστόσο, όπως εξηγεί η Belmore, «[το] σχήμα της σκηνής θυμίζει, για μένα, τα σπίτια των wigwam που αποτελούν μέρος της ιστορίας μου ως αυτόχθονες», και εξηγεί η Belmore: «Wigwams (wiigiwaam in Anishinaabemowin), παραδοσιακά κατασκευασμένα από ξύλο από νεαρά δέντρα και καλυμμένα με φλοιό σημύδας, είναι μια αρκετά έξυπνη λύση για την κατασκευή με τα διαθέσιμα υλικά, “επιτρέποντας στους νομαδικούς ανθρώπους” να κάνουν το σπίτι τους όπου είναι απαραίτητο. “

 
Η προφανής αντίθεση μεταξύ της μορφής – μιας σκηνής – και του υλικού από την οποία είναι κατασκευασμένη – μάρμαρο – εγείρει ερωτήματα σχετικά με το πώς αυτό που προορίζεται να προσφέρει προσωρινή προστασία ή καταφύγιο εν κινήσει, γίνεται φυσικά τοποθετημένο, στατικό και κολλημένο: μια μόνιμη κατάσταση, τόσο ακίνητη και τόσο βαρύ όσο το ίδιο το μάρμαρο. Στο hotspot της Μόριας και στο στρατόπεδο που το περιβάλλει, όπου αυτές οι σκηνές είναι εγκατεστημένες, όχι για μέρες ή εβδομάδες, αλλά για μήνες και χρόνια, αποτελούν περίτρανη απόδειξη του αγώνα για επιβίωση σε αντίξοες συνθήκες χειμερινού καιρού και πολιτικής αδιαφορίας και κυνισμού.

Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη


Αναφορές

Documenta 14: Rebecca Belmore’s Biinjiya’iing Onji (From inside, 2017) Marble (140 × 200 × 200 cm) https://www.rebeccabelmore.com/biinjiyaiing-onji-from-inside/

Φωτογραφίες Scott Benesiinaabandan

 

Κατηγορίες
Κρίση

Ετεροκανονική Νεκροπολιτική

Στο βιβλίο Necropolitics ο Achille Mbembe (2019), μιλά για έναν κόσμο που ήδη εισβάλλεται από ανισότητες, επισφάλεια και στρατιωτικοποίηση σε ένα κλίμα συνεχώς αυξανόμενης αναβίωσης ρατσιστικών, ομοφοβικών, εθνικιστικών και φασιστικών λόγων. Περιγράφει μια ανησυχητική εικόνα για την Ευρώπη ως μια ήπειρο που τρώγεται από την επιθυμία του «απαρτχάιντ» και πάντα στην αναζήτηση ενός εχθρού, είτε εξωτερικού είτε εσωτερικού. Για τον Mbembe, αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο η δημοκρατία αγκαλιάζει τη σκοτεινή πλευρά της, αυτό που ονομάζει «νυχτερινό σώμα» (nocturnal body’), το οποίο διαβρώνει τα δικαιώματα, τις αξίες και τις ελευθερίες που είχαν προηγουμένως συγκροτηθεί. Με λίγα λόγια, η έννοια της νεκροπολιτικής αναφέρεται στη χρήση της κοινωνικής και πολιτικής εξουσίας που υπαγορεύει πώς μπορεί να ζουν μερικοί άνθρωποι και πώς κάποιοι άλλοι πρέπει να πεθάνουν. Αν εφαρμόσουμε τη σκέψη του Mbembe σχετικά με το πώς πρέπει να ζουν ορισμένοι άνθρωποι και άλλοι πρέπει να πεθάνουν στην περίπτωση της ευρωπαϊκής προσφυγικής κρίσης του 2015, συνειδητοποιούμε ότι μιλάμε για την ετεροκανονικοποίηση των νεκροπολιτικών. Με αυτό, εννοώ ότι η ιδανική μορφή του πρόσφυγα έχει κατασκευαστεί ως αυτή της συριακής οικογένειας. Ακόμα και στο κίνημα αλληλεγγύης «Refugees Welcome», η εικόνα κάτω από το σλόγκαν απεικονίζει έναν άνδρα, που κρατάει (σχεδόν σέρνει) από το χέρι μια γυναίκα που με τη σειρά της κρατάει ένα παιδί γένους θηλυκού. Αυτές οι πολύ προβληματικές αναπαραστάσεις υπαγορεύουν ποιανού η σεξουαλικότητα και οι αναπαραγωγικές ικανότητες μπορούν να εξασφαλίσουν την επιβίωση.

Αντιπαραθέτω αυτές τις σκέψεις με την ιστορία της Suma, μιάς προσφύγισας από το Κάιρο που ταξιδεύει με βάρκα από την Τουρκία στην Ελλάδα το 2016: 

Φτάσαμε στη Χίο με βάρκα αντί 700 Ευρώ καθένας – και τα τέσσερα lgbt άτομα που ξεκινήσαμε ήμασταν σε όλη τη διαδρομή πολύ διακριτικά, εγώ μάλιστα είχα καλυφτεί σχεδόν τελείως με ένα νικάμπ – μοιάζει αστείο αλλά φοβόμουν μήπως έχω την τύχη μιας άλλης τρανς πρόσφυγα που μόλις την αντιλήφθηκαν οι συνταξιδιώτες της, την πέταξαν στη θάλασσα… Ώρες μετά την περιμάζεψε η τουρκική ακτοφυλακή αλλά όλη αυτή η ταλαιπωρία την έκανε, έμαθα, να σαλέψει.

Mυρτώ Τσιλιμπουνίδη
Δεκέμβριος 2019


Αναφορές: 

Mbembe, Achille (2019) Necropolitics. Durham: Duke University Press.

Souma, trans woman refugee from Cairo, 2016 (Source: Interview with Theodoris Antonopoulos, www.lifo.gr/articles/lgbt_articles/120527

The image is part of the Facing Crisis photography workshop held in Athens (Greece) in July 2017 by Myrto Tsilimpounidi & Anna Carastathis in collaboration with LGBTQI+ refugees.
Φωτογραφία: Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη, 2017

Κατηγορίες
Τέχνης Έργα

‘Παιχνίδια στρατηγικής στη σκακιέρα του κόσμου’

“Παιχνίδια στρατηγικής στη σκακιέρα του κόσμου:

Καλλιτεχνική εγκατάσταση στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Μυτιλήνη”

Καλλιτέχνις: Φερενίκη Τσαμπαρλή

Στα τέλη του 1922, μετά από τριετή πόλεμο μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, ο τουρκικός στρατός εισήλθε στην πόλη της Σμύρνης, η οποία βρίσκεται στις μικρασιατικές ακτές του Αιγαίου. Μια μέρα αργότερα, ένα μεγάλο μέρος της πόλης κάηκε με αποτέλεσμα εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, προσπαθώντας απεγνωσμένα να σωθούν, επιβαίνοντας σε μικρά, υπερπλήρη σκάφη, να περνούν στα κοντινά νησιά του Αιγαίου όπως η Λέσβος, η Χίος, η Σάμος κλπ. 

Το 2015, από τα στενά μεταξύ Τουρκίας και Λέσβου διέρχονται ξανά πρόσφυγες – αυτή τη φορά από τη Συρία, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, το Ιράκ κλπ. Μέχρι το τέλος του ίδιου έτους, στο νησί καταφθάνει περίπου μισό εκατομμύριο προσφύγων. Έτσι το καλοκαίρι του 2015 υπήρξε μια χρονιά σταθμός για τη Λέσβο, η οποία βίωνε μια προσφυγική κρίση για δεύτερη φορά! 

Το νησί ήταν γεμάτο πρόσφυγες, που έφταναν στις ανατολικές ακτές, συχνά στοιβαγμένοι με μικρές ανασφαλείς και υπερπλήρεις φουσκωτές λέμβους. Πρώτο τους μέλημα η απαλλαγή από τα περιττό φορτίο – βρεγμένα ρούχα και σωσίβια – και η μετακίνησή τους προς τα κέντρα καταγραφής, που για το σκοπό αυτό είχαν δημιουργηθεί σε διάφορα σημεία της πρωτεύουσας Μυτιλήνης. 

Είναι ακριβώς εκείνη η χρονική στιγμή, που επιστρέφω στο νησί από ένα ολιγοήμερο ταξίδι στην Αθήνα και το θέαμα, που αντικρίζω κοιτώντας από ψηλά από το παράθυρο του αεροπλάνου, είναι τα εγκαταλειμμένα πορτοκαλί προσφυγικά σωσίβια που έμοιαζαν με φωτιά που έκαιγε την ανατολική πλευρά του νησιού. Τόσο το συγκεκριμένο θέαμα αυτό καθ’ αυτό, με όλη τη συναισθηματική του φόρτιση, όσο και η εγκατάλειψη των σωσιβίων και των λοιπών σωστικών μέσων στις παραλίες του νησιού, η οποία αποτέλεσε πρόσκαιρα απειλή για το θαλάσσιο και παράκτιο περιβάλλον, έγιναν η πηγή έμπνευσης για μια δράση, η οποία θα συνδύαζε από τη μία τη χρηστή διαχείριση μέρους αυτών των “αποβλήτων” (αφρώδες υλικό που εμπεριέχεται στο εσωτερικό των σωσιβίων και σκισμένες πλαστικές βάρκες) κι απ’ την άλλη το να γίνει, μέσω της τέχνης, ένας πολιτικός υπαινιγμός για την κατάσταση στην οποία είχαν περιέλθει όλοι αυτοί οι άνθρωποι εξαιτίας αποφάσεων που δεν είχαν λάβει οι ίδιοι.

Το σχέδιο ήταν το εξής: 

Με το αφρώδες υλικό των σωσιβίων θα κατασκευάζονταν οι πεσσοί ενός γιγάντιου σκακιού ενώ τετράγωνα κομμάτια από τις εγκαταλειμμένες πλαστικές βάρκες θα συνέθεταν τη σκακιέρα. 

στόχος η ανάδειξη δύο κορυφαίων ζητημάτων: το προσφυγικό και η προστασία του περιβάλλοντος.

Μετά από αίτημα προς το Πανεπιστήμιο Αιγαίου για χρηματοδότηση των υπολοίπων υλικών (χρώματα κόλλες κλπ) και πολυήμερη εθελοντική και σκληρή εργασία, φοιτητών και κατοίκων της πόλης, με την καθοδήγησή μου, τα φαινομενικά ασήμαντα αυτά υλικά της καθημερινότητας του Αιγαίου κατά το έτος 2015, μεταμορφώθηκαν σε 32 μεγάλα πιόνια ύψους 1,2 μ. περίπου, τα οποία στήθηκαν πάνω σε μια μεγάλων διαστάσεων (25μ2) σκακιέρα.

Οι τριάντα δύο πεσσοί αφού επενδύθηκαν με χαρτοπολτό, χρωματίστηκαν οι δεκαέξι με πορτοκαλί χρώμα και οι υπόλοιποι με πράσινο, επιχειρώντας με τον τρόπο αυτό μια έμμεση υπόμνηση των δύο ζητημάτων που έδωσαν την έμπνευση για το συγκεκριμένο έργο (πορτοκαλί από τα σωσίβια για το προσφυγικό και πράσινο για το περιβάλλον). 

Η κατασκευή της «Σκακιέρας του Κόσμου» ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2016 και ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του ίδιου έτους. Τα εγκαίνια έγιναν στο υπαίθριο αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου Αιγαίου στη Μυτιλήνη, από τον Grandmaster και πρωταθλητή Ελλάδας 2015 στο Σκάκι, κ. Αθανάσιο Μαστροβασίλη, με μια συμβολική παρτίδα σκάκι με ομάδα από φοιτητές του Πανεπιστημίου Αιγαίου και μαθητές του Πρότυπου Πειραματικού Λυκείου του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Το λειτουργικό αλλά ταυτόχρονα πολλαπλά συμβολικό αυτό έργο τέχνης κοσμεί έκτοτε το αίθριο του κτηρίου Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου.

Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη
Δεκέμβριος 2019


Φωτογραφίες: Ιάσωνας Πανάγος