Σαπφώ: «… Τί το κάλλιστον;
Άλλοι το ιππικό, άλλοι το πεζικό,
κάποιοι το ναυτικό
ορίζουν πως είναι το ομορφότερο πράγμα πάνω στη μαύρη γη.
Όμως εγώ, εκείνο που το καθένα μας ερωτεύεται… »[1].
Στον τόπο όπου η Σαπφώ τόλμησε να αμφισβητήσει την αξία του τόσο σημαντικού για την εποχή της (Τρωϊκού) πολέμου, αιώνες τώρα ενυπάρχουν διαφιλονικούμενες έξεις, επαναλαμβανόμενες συνήθειες.
Η πλατεία είναι άδεια. Τα μέτρα «κοινωνικής αποστασιοποίησης» λόγω COVID19 συντέλεσαν σε αυτό. Η πλατεία είναι γεμάτη από πουλιά. Ένας κύριος που ξέφυγε από πολέμους και επιθέσεις και τώρα ζει εγκλωβισμένος στο νησί μοιράζεται μαζί τους το όνειρο της ελευθερίας. Στέκεται δίπλα στο άγαλμα της Σαπφούς. Κρατά στις άκρες των δαχτύλων του δεκάδες περιστέρια. Είναι 7 Δεκεμβρίου 2020 μία μέρα μετά την βουβή επέτειο της μαθητικής εξέγερσης – μνήμης του Αλέξη Γρηγορόπουλου, σε συνθήκες πανδημίας και βιοπολιτικού καπιταλισμού. Μερικές ημέρες μετά την κατάληψη της πλατείας από τα ΜΑΤ την ημέρα της 17 Νοέμβρη και την αποτροπή ανάρτησης πανό από μια συλλογικότητα γιατρών σε αυτήν. Αλλάζει κάτι στην πλατεία;
Η πλατεία είναι γεμάτη. Από παιδιά που παίζουν, υπερήλικες που συζητούν, μετανάστες/τριες, φοιτητές/τριες, μαθητές/τριες που περιμένουν, συναντιούνται, ανταλλάσσουν γνώσεις, διαπληκτίζονται, γελάν και μαθαίνουν. Η πλατεία επανανακαλύπτεται[1] όταν σε συνθήκες πανδημίας γίνεται στόχος φίμωσης των κατοίκων του νησιού. Είναι 21 Μαϊου 2020. Μια μέρα αφύπνισης των συντελεστών της ιστορίας της[2]. Παράλληλα η πλατεία θυμίζει ότι είναι η πατριαρχία αυτή που βρίσκεται πίσω από την γυναικοκτονία της Ερατώ (1 χρόνο μετά)[3]. Τι ενόχλησε τους συντάκτες της πρότασης απαγόρευσης των διαδηλώσεων στην πλατεία;
Α. Η γλώσσα :
Ο χώρος της πλατείας είναι χώρος εφήμερων αστικών λεκτικών παρεμβάσεων (πανό, μικροφωνικές, μουσικές) που επικοινωνούν τις ιδέες τους στον κόσμο. Όμως δύο είναι τα σταθερά τοπόσημα σε αυτήν όπου υπάρχουν μόνιμες γραφές:
– Η ζωγραφιά της Σαπφούς, που έγινε τον Νοέμβριο του 2012 στο αντλιοστάσιο, από μαθητές-μαθήτριες της ομάδας ΠΟΛΙΑΝΑ και συμπληρώθηκε τον Μάιο του 2018 την ημέρα εθελοντή αιμοδότη. Μια από τις επιγραφές που λέει: «αγάπη είναι να μοιράζεσαι το φως του ήλιου και την αρετή», είναι στα αγγλικά για να το διαβάζουν οι περαστικοί από όλο τον κόσμο.
– Το άγαλμα της Σαπφούς του γλύπτη Αθανάσιου Λημναίου, δωρεά της ποιήτριας Rose Macaulay που έγινε μεταξύ 1964-1965[1]. Η γραφή “Ελάτε τώρα ευγενικές χάριτες και ομορφομαλλούσες Μούσες” είναι στα αρχαία ελληνικά. Η Σαπφώ είναι στενά συνδεδεμένη με τους αντιπατριαρχικούς αγώνες στη Λέσβο.
Β. Οι αγώνες : Η πλατεία είναι ορόσημο αγώνων από τότε που δημιουργήθηκε (το 1962, στη θέση του κατεδαφιστέου τελωνείου) .
Διαδηλώσεις όπου καλεί το Εργατικό Κέντρο, το ΠΑΜΕ, τα πρωτοβάθμια σωματεία, οι Φοιτητές-τριες και οι Μαθητές-τριες, οι Αγρότες-τισσες, το Κίνημα των Αγανακτισμένων, αλλά και οι συγκεντρώσεις σε ημερομηνίες ορόσημα : 6 Δεκέμβρη, 17 Νοέμβρη, Αντιφασιστικές διαδηλώσεις.
Γ. Τα κοινά : Η πλατεία είναι επίσης τόπος συν-διαμόρφωσης των «κοινών». Ένας δημόσιος χώρος που λειτουργεί ως αστικό κοινό. Οι περισσότερες κοινωνικές – πολιτικές και πολιτιστικές συγκεντρώσεις γίνονται σε αυτήν την πλατεία., αλλά και καλέσματα για κοινή συνάντηση γύρω από ένα παιχνίδι, μια προβολή ταινίας, ένα φαγητό (Άλλος Άνθρωπος), μια συζήτηση, ένα χορό … Είναι επίσης ο τόπος των τυχαίων συναντήσεων.
Όλες αυτές οι συναντήσεις κρύβουν πολλές εν δυνάμει μη ελεγχόμενες καταστάσεις, πολλές πολιτικές ζυμώσεις, καθώς και, οργανωμένες ή όχι, εξεγέρσεις από τους καταπιεσμένους, πράγμα που ανησυχεί συνήθως τους κρατούντες (όπως σημειώνει ο Μπαχτίν και ο Hobsbawm).
Οι παραπάνω συντελεστές (γλώσσα, αγώνες, κοινά) δημιουργούν επαναλαμβανόμενες συνήθειες και σιγά σιγά έξεις αντίστασης και δημιουργίας που αντιπαρατίθενται και διαπλέκονται συνεχώς με τις ριζωμένες πατριαρχικές έξεις εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, τυφλής υπακοής στο τρίπτυχο «πατρίς – θρησκεία – οικογένεια).
Δ. Η σημαία : Η σημαία μας θυμίζει ότι είμαστε στα σύνορα. Τονίζει επίσης, όπως σε κάθε περιοχή που συστηματικά υποβαθμίζεται, την αίσθηση του ανήκειν. Πολλές και διαφορετικές εκδηλώσεις έχουν γίνει γύρω από αυτήν. Η ημέρα της εθνικής απελευθέρωσης από την Οθωμανική αυτοκρατορία, η ημέρα της απελευθέρωσης από την Γερμανική κατοχή και πολλές άλλες. Από το 2015 και μετά, ορισμένες ομάδες της αποδίδουν και άλλα πιο στενά «εθνικιστικά» χαρακτηριστικά.
Οι διαφιλονικούμενες αυτές έξεις έχουν σημαδέψει την ιστορία της Λέσβου. Όμως πρόσφατο χρονικό ορόσημο είναι η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας τον Μάρτιο του 2015, ως συνέχιση της παγκόσμιας πολιτικής κρατικής τρομοκρατίας που έλαβε χώρα μετά την πτώση των πύργων στη Νέα Υόρκη το 2011 και ονομάστηκε ως «αντιτρομοκρατική πολιτική». Βλέπε post : Πλατεία Σαπφούς Νο2.
Christy Petropoulou
December 2021