Από τον Μάρτιο του 2015 και μετά η πλατεία Σαπφούς έχει σημαδευτεί από πολλά γεγονότα[1]. Από χώρος συνάντησης – καταφύγιο των προσφύγων για προσωρινή στέγη σε σκηνές και τόπος δράσης αλληλεγγύης (φαγητό, μουσικές) γίνεται τόπος διαρκούς καταστολής. Ειδικότερα, αμέσως μετά την εξέγερση των κατοίκων ενάντια στη δημιουργία μεγάλου κέντρου κράτησης στο Νησί (Φεβρουάριο και Μάρτιο του 2020) στην Πλατεία έρχονται εκατοντάδες γυναίκες από τη Μόρια να διαμαρτυρηθούν για τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης και για την καθυστέρηση έκδοσης απόφασης του ασύλου τους και θα δεχτούν επιθέσεις από την αστυνομία και παρακρατικούς. Τις επόμενες 3 μέρες η αστυνομία ζητά από τους περαστικούς να φύγουν για να καθαρίσουν την Πλατεία ρίχνοντας δακρυγόνα. «Από ποιον θα καθαρίσετε την πλατεία, από εμένα;» ρωτά μια φοιτήτρια. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας covid19 οι έλεγχοι της αστυνομίας στην πλατεία για σημειώματα εξόδου πολλαπλασιάζονται. Η πλατεία την ημέρα αδειάζει, και το βράδυ, μόλις κλείσουν τα καταστήματα, γεμίζει νεολαία και σκυλάκια…
Η πλατεία Σαπφούς είναι πολύ δημοφιλής σε όλους τους τουριστικούς οδηγούς, σε όλες τις αναφορές στην πόλη της Μυτιλήνης. Όμως τα τελευταία χρόνια φαίνεται πως κάτι είχε αρχίσει ν’ αλλάζει. Πράγματι, σε μία μη δημοσιευμένη έρευνα που έκαναν φοιτητές-φοιτήτριες του μαθήματος της Αστικής Ανάλυσης μέσω νοητικών χαρτών τον Ιούνιο του 2019 η πλατεία εμφανιζόταν ως ο τόπος με τα περισσότερα σημάδια φόβου προσέγγισης της το βράδυ από πρωτοετείς φοιτήτριες και φοιτητές. Η ποιοτική έρευνα έδειχνε ότι ο φόβος είναι κοινωνικά κατασκευασμένος και οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε αυτό που έχουν ακούσει για την πλατεία πριν έρθουν στη Λέσβο παρά σε ότι έχουν ζήσει οι ίδιοι και οι ίδιες. Στην περιοχή γύρω από την πλατεία καταγγέλθηκαν ορισμένα περιστατικά βίας κατά νεαρών κοριτσιών πράγμα που κάνει αρκετές φοιτήτριες να αποφεύγουν την προσέγγιση της. Στην ίδια περιοχή οι συνεχείς έλεγχοι και διώξεις των προσφύγων έχουν οδηγήσει πολλούς και πολλές από αυτές σε αναζήτηση άλλων διαδρομών για την επιστροφή στον τόπο προσωρινής κατοικίας τους. Σε προγενέστερες δημοσιευμένες έρευνες η πλατεία ήταν ορόσημο και περιβάλλονταν από μια αίσθηση ασφάλειας και κοινού χώρου. Τι έχει μεσολαβήσει ; Οι πιο δημοφιλείς αναρτήσεις στο διαδίκτυο μιλούν για πογκρόμ.
20/4/2018 Στην Πλατεία, με αφορμή την είσοδο στην εντατική ενός Αφγανού πρόσφυγα λόγω συνθηκών διαβίωσης στη Μόρια, γίνεται η (τρίτη σε σειρά) απεργία πείνας αιτούντων άσυλο με αίτημα την γρήγορη έκδοση ασύλου και τις καλύτερες συνθήκες διαβίωσης κατά την αναμονή. Κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στην Πλατεία, προσεύχονται για την απελευθέρωσή τους. Η συμβολική εικόνα της προσευχής (σε άλλη θρησκεία από αυτήν της χώρας υποδοχής) χρησιμοποιήθηκε από τις αρχές για τον στιγματισμό των δρώντων και τον εκφοβισμό του πλήθους. Ακολουθούν ρατσιστικά καλέσματα για άδειασμα της πλατείας. Ένα σημαντικό τοπόσημο στην πλατεία αποκτά διπλό ρόλο : η ελληνική σημαία. Με αφορμή μια ψεύτικη είδηση βεβήλωσης της από το 2016 γίνονται γύρω της εθνικιστικές συγκεντρώσεις ενώ ταυτόχρονα συνεχίζονται και οι καθιερωμένες εθνικές εορτές. Στην ίδια κατεύθυνση με αυτήν του 2016, το κάλεσμα επαναλαμβάνεται: «Βεβήλωση της πλατείας».
Στις 22/4/2018 φασιστικές οργανώσεις οργανώνουν πογκρόμ με μαζικές επιθέσεις σε γυναίκες και παιδιά που προστατεύονται από αλυσίδα σωμάτων προσφύγων και αλληλέγγυων. Η είδηση μπαίνει σε κεντρικά δελτία ενημέρωσης. Στο τέλος των επιθέσεων η αστυνομία συλλαμβάνει τους 120 πρόσφυγες και προσφύγισσες και αφήνει ελεύθερους τους 25 δράστες. Πολλοί φορείς και κόμματα εκδίδουν καταδικαστικές αποφάσεις[1]. Το αντιρατσιστικό παρατηρητήριο σημειώνει: «Κάνουμε έκκληση στην τοπική κοινωνία να απομονώσει τους πολιτικούς πρωτεργάτες της ρητορικής του φυλετικού και του θρησκευτικού μίσους που οδηγούν σε τέτοιες αποτρόπαιες ενέργειες»[2]. Η ημέρα αυτή είναι που σφράγισε την Πλατεία με ένα γεωτραύμα. Από τότε η Πλατεία Σαπφούς κυριαρχεί στην ειδησιογραφία ως τόπος πογκρόμ. Αργότερα το παρατηρητήριο προσφυγικής κρίσης σημειώνει : «… τα γεγονότα της Μυτιλήνης φαίνεται να αποτυπώνουν μια στροφή σε σχέση με τις στάσεις ‘αλληλεγγύης’ προς τον προσφυγικό πληθυσμό, που αναπτύχθηκαν κυρίως το διάστημα 2015-2016 και φαίνεται να απουσιάζουν στην παρούσα συγκυρία. Η ανοχή απέναντι στην παρουσία των αιτούντων άσυλο προσφύγων και μεταναστών ή έστω η ρητορική συμπαράσταση στους πρόσφυγες αντικαθίσταται από την ανοχή της επιθετικής, ξενοφοβικής βίας εναντίον τους»[3].
Όσο η δίκη των συντελεστών αυτών των επεισοδίων δεν γίνεται[5], τόσο το πέπλο της σιωπηλής συνενοχής απλώνεται στην πόλη και νομιμοποιείται η καταστολή οποιασδήποτε κοινωνικής αντίστασης ή αλληλέγγυας δράσης. Η e-εφημερίδα The press project παρουσιάζει αναλυτικό ρεπορτάζ για τις φασιστικές – ρατσιστικές δράσεις που συνδέονται με το πογκρόμ στη Λέσβο[6]. Η δίκη της Χρυσής Αυγής έγινε, στη Λέσβο πότε θα γίνει;
Η αντιφασιστική πρωτοβουλία ενάντια στα κέντρα κράτησης τυπώνει μία αφίσα με το ερώτημα: “Ως πότε θα ζούμε με το φόβο; Να μη συνηθίσουμε τον καθημερινό φασισμό. Σκέψου, μίλα, δράσε” και καλεί τον κόσμο να ανακτήσει την πλατεία, με καθημερινές δράσεις[7].
Στην περίοδο της πανδημίας, η φτώχεια στο νησί αυξάνεται και στην πλατεία εμφανίζονται επαίτες. “Η Ανέχεια είναι θλιβερό πράγμα, κακό που δεν δαμάζεται· με την αδερφή της την Αμηχανία υποδουλώνει ακόμη και ένα μεγάλο λαό” (Αλκαίος)[8].
Κρίστη Πετροπούλου
Δεκέμβριος 2021
Παραπομπές:
[1] Για παράδειγμα:
20/11/2017«Παλλεσβιακό» μέτωπο με απαίτηση για αλλαγή των δεδομένων της διαχείρισης του προσφυγικού, εδώ και… τώραhttps://refugeeobservatory.aegean.gr/el/ενημερωτικό-δελτίο-παρατηρητηρίου-απεργία-και-συγκέντρωση-διαμαρτυρίας-στη-μυτιλήνη-για-την
29/11/2017 Στην πλατεία Σαπφούς συγκεντρώθηκαν επιχειρηματίες, υπάλληλοι και κάτοικοι της Λέσβου ζητώντας την αναστολή της αύξησης του ΦΠΑ στα νησιά
27/10/2017 «Στο όνομα του μοναδικού που έπλασε την ελευθερία»
Ξεκινά η Δεύτερη μαζική απεργία πείνας Αφγανών-Σύριων-Ιρανών στην Πλατεία
11/2/2015 Ανάσα αξιοπρέπειας απέναντι στα μνημόνια (κάλεσμα της Ανταρσία)
[2] https://refugeeobservatory.aegean.gr/el/ενημερωτικό-δελτίο-παρατηρητηρίου-για-τα-γεγονότα-της-κυριακής-22-απριλίου-στην-πλατεία-σαπφούς-στη
[3] http://antiracist-observatory-uoa.blogspot.com/2018/04/a.html
[4] https://refugeeobservatory.aegean.gr/en/observatory-news-bulletin-events-22nd-april-sappho-sq-mytilene-updated-7-november-2018
[5] https://stonisi.gr/post/12034/sto-syrtari-oi-xrysaygites-toy-pogkrom-sthn-plateia-sapfoys«Στο συρτάρι» οι χρυσαυγίτες του πογκρόμ στην πλατεία Σαπφούς. Δυόμιση χρόνια μετά, 26 κατηγορούμενοι σε βαθμό κακουργήματος για τις επιθέσεις κατά προσφύγων και μεταναστών στην πλατεία Σαπφούς δεν έχουν κληθεί ούτε για ανάκριση -Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ Από το NEWSROOM Δημοσίευση 11/10/2020
[6] https://thepressproject.gr/lilipoupoli-chora-magiki-skiagrafontas-tin-akrodexia-sti-lesvo-meros-2o/
[7] https://www.facebook.com/Αντιφασιστική-Πρωτοβουλία-Λέσβου-108140561044061/ 3 Νοεμβρίου 2020
[8] ΑΛΚΑΙΟΣ
απ. 364 Lobel-Page
ΑΛΚΑΙΟΣ: απ. 364 Lobel-Page
ἀργάλεον Πενία κάκον ἄσχετον, ἀ μέγαν
δάμναι λᾶον Ἀμαχανίαι σὺν ἀδελφέαι.
Μετ. Ι.Ν. Καζάζης