Κατηγορίες
Χαρτο(γραφώντας)

‘You are here’: Χάρτης στον Πλάτανο, Συκαμιά

Αυτόν τον χάρτη δημιούργησαν αλληλέγγυοι, ακτιβιστές και εθελοντές σε συνεργασία με μετανάστες και πρόσφυγες[1] ώστε να πληροφορηθούν για την τοποθεσία και τον προσανατολισμό οι ‘νεοεισερχόμενοι’ οι οποίοι έφταναν κατά τη διάρκεια του έτους  2016 από τη θάλασσα στην Συκαμιά, στο βόρεια τμήμα της Λέσβου. Ο χάρτης κρεμάστηκε στο παλιό πλατάνι (‘Πλάτανο’) κοντά στην παραλία, το οποίο από το καλοκαίρι του 2019 δεν υπάρχει πια.[2]

Κοιτάζοντας από κοντά τον χάρτη παρατηρούμε ότι:

  • εκτός από τον κύριο χάρτη της Λέσβου, ένας άλλος χάρτης -της Ελλάδας- και πέντε (5) άλλα κειμενικά μηνύματα δημιουργούν ένα ‘κολλάζ’
  • μια ποικιλία εικονιδίων, συμβόλων, τυπογραφιών και γραμματοσειρών χρησιμοποιούνται για τη μετάδοση του μηνύματος (φωτογραφία 1)
  • εκτός από τα αγγλικά και τα ελληνικά, μπορούμε να δούμε μεταφράσεις στα αραβικά, τα φαρσί και τα ούρντου (όλες οι φωτογραφίες)
  • ο χάρτης δείχνει την τοποθεσία της Λέσβου εντός της ελληνικής επικράτειας και τα παράλια της Μικράς Ασίας (φωτογραφίες 2 και 3)
  • η τοποθεσία των νεοεισερχόμενων υποδεικνύεται από την χειρόγραφη ένδειξη ‘ΕΙΣΤΕ ΕΔΩ’ (φωτογραφία 4)
  • η σημαντική πληροφορία στον χάρτη είναι ότι υπάρχουν δύο εναλλακτικές διαδρομές προς τους  καταυλισμούς της Μόρια και του Καρά Τεπέ (επισημαίνονται με κόκκινο χρώμα και βέλη, φωτογραφία 2). Ως εκ τούτου, ο Μόλυβος και η Συκαμιά, τα δύο πλησιέστερα χωριά από τα οποία υπάρχει συγκοινωνία, επισημαίνονται επίσης (φωτογραφία 2)
  • ο χάρτης χρησιμοποιεί σύμβολα μέσων μεταφοράς, δηλαδή λεωφορείο και πλοίο (φωτογραφίες 2, 4, 5). Επιπλέον, αναφέρει τη διάρκεια και το μέσο κόστος του ταξιδιού με πλοίο (φωτογραφία 5)[3]
  • οι οδηγίες που δίνονται σε όλες τις γλώσσες (αραβικά, φαρσί, ούρντου, αγγλικά και ελληνικά) είναι οι ακόλουθες[4]:

Καλως ήρθατε στο ελληνικό νησί της Λέσβου.

Θα πρέπει να εγγραφείτε πρώτα στις αρχές στην Μόρια. 

Με το λεωφορείο είναι περίπου 90 λεπτά. Περπατώντας είναι δύο μέρες. 

Παρακαλούμε μείνετε με την ομάδα που ταξιδεύετε και μην μπείτε σε ξεχωριστά οχήματα. Κρατήστε τις αποσκευές σας μαζί σας ανά πάσα στιγμή. Προσοχή στις υπερβολικές τιμές. 

Μην κοιμηθείτε ή ξεκουραστείτε στους δρόμους. (φωτογραφία 6)

Ο κάθε χάρτης είναι κάτι παραπάνω από την αναπαράσταση, τον συμβολισμό, την τυπογραφία του κλπ. Είναι οι άνθρωποι πίσω, μπροστά και πέρα από αυτόν, καθώς και οι σχέσεις και οι διαδικασίες που απαιτούνται για τη δημιουργία του. Αυτές οι διαδικασίες ‘χαρτογράφησης’ αποκαλύπτουν μια σειρά από πληροφορίες σχετικά με τις προαναφερθείσες παρατηρήσεις:

  • οι άνθρωποι που δημιούργησαν τον χάρτη σεβάστηκαν την ανάγκη των «νεοεισερχόμενων» να αντιμετωπιστούν στη δική τους γλώσσα και να συμμετέχουν σε διαδικασίας οι οποίες αφορούν  σε μεγάλο βαθμό τους ίδιους: την τοποθεσία, τον προσανατολισμό και τις πρώτες βασικές οδηγίες.
  • η χρήση χειρόγραφης γραφής στον χάρτη γίνεται είτε για να δοθεί έμφαση σε κάποια πληροφορία (δηλαδή, ‘ΕΙΣΤΕ ΕΔΩ’) είτε για να διορθωθεί κάποια που δεν είναι πλέον σε ισχύ. Για παράδειγμα, η «ΜΟΡΙΑ» αντικαθιστά το «λιμάνι της Μυτιλήνης», αποκαλύπτοντας τη συνεχιζόμενη διαδικασία της χαρτογράφησης, καθώς αλλάζουν τα δεδομένα, οι συνθήκες, τα μέσα, και ούτω καθεξής.

Συνολικά, η «χαρτογράφηση» είναι ανοιχτή σε αλλαγές και «νεοεισερχόμενα». Βρίσκεται σε μια διαδικασία του γίγνεσθαι προς το το μέλλον. Τελικά, εμπνευσμένες από το έργο του Deleuze και του Guattari, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι η χαρτογράφηση λειτουργεί ως ‘assemblage’[5].

Νάγια Τσελεπή
Δεκέμβριος 2019


Υποσημειώσεις

[1] Περισσότερες πληροφορίες εδώ: https://solidarityteamplatanosblog.wordpress.com/ 

[2] Το πλατάνι έπεσε λόγω ισχυρών καταιγίδων τον Ιούλιο του 2019. Περισσότερες πληροφορίες εδώ: https://www.kathimerini.gr/1033603/article/epikairothta/ellada/3erizw8hke-apo-ton-aera-o-platanos—symvolo-ths-prosfygikhs-krishs-sth-skala-sykamias

[3] Υποθέτουμε ότι η διάρκεια και η τιμή αναφέρονται στο δρομολόγιο από την Μυτιλήνη στην Αθήνα.

[4] Ορισμένες αποκλίσεις από την αγγλική μετάφραση παρατηρούνται στο πρωτότυπο κείμενο στα ελληνικά, οι οποίες επηρεάζουν αρνητικά την επικοινωνία, δεδομένου ότι η συντριπτική πλειονότητα των νεοεισερχόμενων δεν επικοινωνεί στα ελληνικά.

[5] Ο όρος ‘assemblage’προέρχεται από τον γαλλικό όρο ‘agencements’, τον οποίον εισήγαγαν οι Deleuze και Guattari στο έργο τους  Mille Plateaux: Capitalisme et Schizophrénie (1980/1987).


Αναφορές

Crampton, J.W., 2011. Mapping: A critical introduction to cartography and GIS, 11. John Wiley & Sons.

Deleuze, G., and Guattari, F., 2004. A thousand plateaus. Capitalism and Schizophrenia (B. Massumi, Trans.). Minneapolis: University of Minnesota Press.


Χάρτης της τοποθεσίας και του προσανατολισμού για μετανάστες και πρόσφυγες που έφταναν από τη θάλασσα στην Συκαμιά, στο βόρειο τμήμα της Λέσβου. Τον χάρτη δημιούργησαν αλληλέγγυοι, ακτιβιστές και εθελοντές σε συνεργασία με μετανάστες και πρόσφυγες και τον κρέμασαν στο παλιό πλατάνι (τον ‘Πλάτανο’) κοντά στην παραλία.
Φωτογραφίες Νάγια Τσελεπή, Φεβρουάριος 2016.

Κατηγορίες
Χαρτο(γραφώντας)

Xάρτης ‘Τοποθέτησης & Προσανατολισμού’, ακρωτήρι Κόρακας

Ένα από τα ‘σημεία εισόδου’ των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών στην Ευρώπη αποτελεί και το βραχώδες ακρωτήρι του Κόρακα -συχνά θανατηφόρο-  στο βορειοανατολικότερο άκρο της Λέσβου. Στο συγκεκριμένο σημείο δημιουργήθηκε, τον Νοέμβριο του 2015, από εθελοντές και οργανώσεις αλληλέγγυων ένα ‘παρατηρητήριο μετακινήσεων’ που λειτουργούσε και ως ‘σταθμός υποδοχής’ για τους μετανάστες και πρόσφυγες που προσέγγιζαν από τη θάλασσα την ευρύτερη περιοχή μέχρι την παραλία της Συκαμιάς.

Από τις πρώτες δράσεις των αλληλέγγυων που στελέχωναν τον σταθμό ήταν και η δημιουργία του συγκεκριμένου χάρτη ‘τοποθέτησης και προσανατολισμού’. Συγκεκριμένα, τοποθετεί το σημείο ‘άφιξης’ των μεταναστών και προσφύγων και δίνει πληροφορίες και οδηγίες για την επόμενη πορεία και σταθμούς που θα συναντήσουν στην κοντινή περιοχή.

Στον χάρτη παρατηρούμε ότι, το σημείο άφιξης των βαρκών (με μαύρο χρώμα κάτω δεξιά) είναι στον Φάρο του ακρωτηρίου Κόρακα (Lighthouse Korakas), όπου παρέχονται πρώτες βοήθειες (σύμβολο σταυρού). Στη συνέχεια, οι νεοαφιχθέντες θα πρέπει να περπατήσουν σε ένα δύσβατο μονοπάτι (σύμβολο πατημασιών) για 0.8km μέχρι τον πρώτο σταθμό, το Σημείο Οχτώ (Point Eight), όπου μπορούν να ζεσταθούν, να πιουν νερό και να καθίσουν (στα σχετικά σύμβολα). Από το συγκεκριμένο σημείο, τους παραλαμβάνει ένα όχημα, τύπου καρότσα, το οποίο μετά από μία διαδρομή 20 λεπτών τους μεταφέρει στο σταθμό του πρώην Εργοστασίου Τυριών (Cheese Factory), όπου παρέχονται ζέστη, τροφή, ζεστά ροφήματα, νερό, τουαλέτα, βασικός ρουχισμός και πρώτες βοήθειες (στα σχετικά σύμβολα). Εκεί τους παραλαμβάνει το αρμόδιο όχημα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα (MSF) το οποίο τους μεταφέρει, σε 30 λεπτά, στον πιο κοντινό σταθμό της οργάνωσης.

Είναι πολύ σημαντικό να παρατηρήσουμε τα εξής για τον συγκεκριμένο χάρτη και τη διαδικασία δημιουργίας του (χαρτογράφηση): 

– ο χάρτης έχει δημιουργηθεί με ανεξίτηλα χρώματα πάνω σε μάρμαρο, ώστε να αντέχει σε βροχή, υγρασία και λοιπές καιρικές και φυσικές αντιξοότητες που θα τον αλλοίωναν

– ο συμβολισμός του είναι κατάλληλος ώστε να μπορεί να ‘επικοινωνεί’ το μήνυμά του σε ανθρώπους όλων των γλωσσών

– ο χάρτης δίνει τη σημαντική πληροφορία των αποστάσεων και του χρόνου, καθώς απευθύνεται σε ανθρώπους που βρίσκονται σε επείγουσα κατάσταση ή/και σε κίνδυνο και οι οποίοι είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουν τις παραμέτρους αυτές αμέσως μόλις φτάσουν στη στεριά.

Νάγια Τσελεπή
Δεκέμβριος 2019


Φωτογραφίες: Νάγια Τσελεπή, Φεβρουάριος 2016

 


Κατηγορίες
Χαρτο(γραφώντας)

Νοητική Χαρτογράφηση: Προσφυγική Κρίση & Αλληλεγγύη

Αν θεωρήσουμε τους χάρτες αναπαραστάσεις γνωστών τόπων και εδαφών που συνοδεύονται από συγκεκριμένα αφηγήματα -χωρική επικράτεια, κυριαρχία, έλεγχος κτλ.- τότε θα μπορούσαμε να προτείνουμε τον επαναπροσδιορισμό των χαρτών αυτών μέσα από συλλογικές διαδικασίες νέων χαρτογραφήσεων τόσο του χώρου όσο και λοιπών αναπαραστάσεων που διαμορφώνονται σε σχέση με αυτόν.

Tα εργαστήρια ‘χαρτογραφήσεων’ της συγκεκριμένης έρευνας απευθύνονται σε φοιτητές/ήτριες και μέλη της κοινότητας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, σε ευρύτερο κοινό που δραστηριοποιείται με το προσφυγικό/μεταναστευτικό ερευνητικά, επαγγελματικά ή/και εθελοντικά καθώς και μετανάστες και πρόσφυγες που διαμένουν στο νησί της Λέσβου.

Στο πλαίσιο αυτών, το εργαστήριο ‘Χαρτογραφήσεις και αναπαραστάσεις ‘των άλλων’: το παράδειγμα της Λέσβου προς μία αντι-ρατσιστική γεωγραφία’ έλαβε χώρα στο 2ο Συνέδριο Σχολής Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστήμιο Αιγαίου “Οι Κοινωνικές Επιστήμες σήμερα. Διλήμματα και προοπτικές πέρα από την κρίση” που διεξάχθηκε στη Μυτιλήνη τον Ιούνιο του 2019. Στο συγκεκριμένο εργαστήριο, επιδίωξη ήταν να ‘χαρτογραφήσουμε’ εκ νέου τόπους και πληθυσμούς μέσα από μία διαδικασία επανα-διαπραγμάτευσης, αρχικά, του χώρου και, εν συνεχεία, των στερεοτυπικών αποστάσεων που προκύπτουν από την καθημερινά βιωμένη διαίρεση μεταξύ του ‘εαυτού’ και του ‘άλλου’.

Ως εκ τούτου, απευθυνθήκαμε σε μια διαπολιτισμική ομάδα από διαφορετικές περιοχές του κόσμου που βρίσκονταν στο νησί για εντελώς διαφορετικούς λόγους ζητώντας τους να αναπαραστήσουν πώς αντιλαμβάνονται την εικόνα των συνόρων, της μετανάστευσης και της Λέσβου, ως εξής:

Χαρτογραφήστε – αναπαραστήστε την επονομαζόμενη “προσφυγική κρίση” και την αλληλεγγύη στο νησί  της Λέσβου με όποιον τρόπο θέλετε, όπως την φαντάζεστε. 

Εξηγήσαμε ότι ετοιμάζουμε έναν Άτλαντα που θα περιλαμβάνει ανείπωτες ιστορίες, συλλογικές μνήμες και  καθημερινά βιώματα των τοπικών πληθυσμών, τα οποία συναντούν τα αντίστοιχα των μεταναστευτικών και προσφυγικών και, από κοινού, πλέον, δημιουργούν ορατές και αόρατες δράσεις και διεκδικήσεις. Ζητήσαμε να συμπεριλάβουμε τις δικές τους αφηγήσεις μέσα από τις δικές τους χαρτογραφήσεις.

Ορισμένοι επισκέπτες του συνεδρίου ασχολήθηκαν με τις κλίμακες ή τις διαδρομές. Για παράδειγμα σε μια αναπαράσταση τοποθετήθηκαν διαφορετικές κλίμακες ανάμεσα σε αυτούς που ταξιδεύουν με τα πόδια, αυτοκίνητα, βάρκες σε αντιπαραβολή με αυτούς που ταξιδεύουν με αεροπλάνο από τη Συρία μέχρι τη Δυτική Ευρώπη.

Εικόνα: Χαρτογραφήσεις και αναπαραστάσεις της επονομαζόμενης “προσφυγικής κρίσης” και της αλληλεγγύης στο νησί της Λέσβου. Χαρτογραφική νοητική αναπαράσταση από σύνεδρο – επισκέπτη στο νησί.
Φωτογραφία της Χρυσάνθης (Κρίστη) Πετροπούλου

Στην συγκεκριμένη αναπαράσταση φαίνεται η προέλευση του μετακινούμενου στα αριστερά και ο προορισμός του στα δεξιά, κατεύθυνση διανυσματικά αντίθετη με την τοποθέτηση των τόπων στον κυρίαρχο παγκόσμιο γεωγραφικό χάρτη (με τον βορρά άνω) και η οποία επίσης υποδηλώνει την φορά της Ευρωπαϊκής και όχι της Αραβικής γραφής. 

Σε μία άλλη αναπαράσταση τοποθετήθηκε το νησί της Λέσβου ως κουκίδα μέσα στον χάρτη του κόσμου, σε άλλη ως σημείο σε μία διαδρομή που γίνεται όλο και πιο ανηφορική ενώ σε άλλες παρουσιάστηκαν μόνο αφηρημένες ιδέες, αντικείμενα και α-χωρικές λέξεις. Μόνο σε ορισμένες από τις αναπαραστάσεις εμφανίστηκαν εικόνες που παραπέμπουν στην έννοια της αλληλεγγύης. Από τα παραπάνω βλέπουμε πώς ο χώρος και ο χρόνος έχει διαφορετικές σημασίες ανάλογα με τις γνώσεις και τα βιώματα αλλά και τα στερεοτυπικά ακούσματα του/της καθενός/καθεμίας.

Νάγια Τσελεπή

Δεκέμβριος 2019