Κατηγορίες
Τέχνης Έργα

‘Η Άλλη Όψη της Ελπίδας’

“Η Άλλη Όψη της Ελπίδας”, του Aki Kaurismaki, 2017

Η ταινία του Aki Kaurismaki «Η άλλη όψη της ελπίδας» έκανε πρεμιέρα στο Berlinale 2017 και τιμήθηκε με την Ασημένια Άρκτο. Ένας από τους δύο κύριους πρωταγωνιστές ήταν ένας Σύριος πρόσφυγας που είχε φτάσει στη Φινλανδία για να αναζητήσει τη χαμένη αδερφή του.

Σε μια συνέντευξη, ο πρωταγωνιστής Sherwin Haji από τη Συρία, είπε ότι ήταν «πολύ σκεπτικός για το όλο θέμα», όταν ο Kaurismaki τον πλησίασε για να παίξει στην ταινία: «Εννοώ, ηθικά. Αλλά όταν διάβασα το σενάριο νομίζω ότι ήταν ένα πολύ όμορφο πράγμα για μένα. Και με πείθει – όχι μόνο σε επαγγελματικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο ανθρώπινης εμπειρίας το ότι τόσο μακριά από τη Μέση Ανατολή, από τη Φινλανδία, έρχεται ένας σκηνοθέτης που πιστεύει πραγματικά ότι είναι δυνατόν να γίνει αλλαγή και ήταν ένα συναρπαστικό πράγμα να βλέπουμε πώς ο Kaurismaki βουτήξε τόσο βαθιά στον χαρακτήρα ενός πρόσφυγα».

Στην ταινία, τώρα ως Ali Khalid, όταν περνούσε από συνέντευξη από φινλανδούς αξιωματούχους, απάντησε: 

Είμαι μηχανικός. 

Δούλευα σε ένα γκαράζ στα περίχωρα της Αλέπο. 

Στις 6 Απριλίου την περασμένη άνοιξη, όταν επέστρεψα από τη δουλειά κάτι είχε συμβεί.

Όταν έφτασα στο σπίτι, βρισκόταν σε ερείπια. Δεν ξέρω ποιος πυροδότησε τον πύραυλο. Κυβερνητικά στρατεύματα, αντάρτες, ΗΠΑ, Ρωσία, Χεζμπολάχ, ή ISIS.. 

Η αδερφή μου Miriam έφτασε ταυτόχρονα. Ήταν στο κατάστημα, στην ουρά για ψωμί. Ξεκινήσαμε να σκάβουμε αμέσως. Οι γείτονες βοήθησαν. ΌΜέχρι το πρωί, βρήκαμε τον πατέρα μου, τη μητέρα μου, τον μικρό αδερφό μου, τον θείο μου, τη γυναίκα του και τα παιδιά τους. Έτρωγαν μαζί μεσημεριανό. 

Το επόμενο πρωί όταν τους θάψαμε, δανείστηκα 6000 δολάρια από τον εργοδότη μου. Ο ξάδερφος μου μας οδήγησε με ένα φορτηγό στα τουρκικά σύνορα. Περάσαμε τα σύνορα με τα πόδια. Ήμασταν τυχεροί – δεν υπήρχαν συνοριοφύλακες. 

Μετά από δύο εβδομάδες πληρώσαμε 3000 δολάρια σε έναν λαθρέμπορο. Μας πήγε στην Ελλάδα με βάρκα. Από εκεί περπατήσαμε μέσω της Μακεδονίας στη Σερβία. 

Φτάσαμε στα ουγγρικά σύνορα. Υπήρχε πανικός και έχασα τη Miriam. 

Τους είδα να κλείνουν τα σύνορα. Η Miriam παρέμεινε στην άλλη πλευρά. Προσπάθησα να επιστρέψω στη γραμμή της αστυνομίας. Δύο αστυνομικοί με άρπαξαν και με πέταξαν. Μου πέρασαν χειροπέδες και με έβαλαν στη φυλακή.

Διοικητικός: Αντιμετωπίσατε βία; 

Khalid: Όλη την ώρα. Προσπάθησαν να πάρουν την αδερφή μου τρεις φορές, αλλά καλοί άνθρωποι μας βοήθησαν. (…) 

Διοικητικός: Συνέχισε. Σε έριξαν στη φυλακή. 

Khalid: Ξυλοκοπήθηκα αλλά απελευθερώθηκα μετά από τέσσερις ημέρες. Έψαξα την αδερφή μου αλλά δεν τη βρήκα. Ρώτησα όλα τα στρατόπεδα προσφύγων, αλλά κανείς δεν ήξερε τίποτα. 

Για μήνες γύρισα στην Ουγγαρία, την Αυστρία, τη Σλοβενία, τη Γερμανία. Πήγα και πάλι στη Σερβία – σκέφτηκα ότι μπορεί εκείνη να με ψάξει εκεί. 

Διοικητικός: Πώς φτάσατε πέρα από τα σύνορα; 

Khalid: Εύκολα, κανείς δεν θέλει να μας δει. Προκαλούμε προβλήματα. 

Διοικητικός: Δεν ζητήσατε άσυλο πουθενά; 

Khalid: Όχι. Έτσι θα μπορούσα να κινηθώ ελεύθερα αναζητώντας την αδερφή μου.

Στη συνέντευξη Τύπου της πρεμιέρας ο κ. Kaurismaki απάντησε ότι «ο κινηματογράφος δεν έχει πια μεγάλη επιρροή. Αλλά η ειλικρινής προσπάθειά μου είναι να αναγκάσω έστω και τρεις θεατές που πηγαίνουν να δουν αυτήν την ταινία να σκέφτονται ότι είμαστε όλοι ίδιοι, ότι είμαστε όλοι άνθρωποι. Και αύριο εσύ θα είσαι ο πρόσφυγας. Σήμερα είναι αυτός ή αυτή».

Ορέστης Πάγκαλος
Δεκέμβριος 2019



 
Κατηγορίες
Τέχνης Έργα

Σωσίβια του Ai Wei Wei

Σωσίβια του Ai Wei Wei (Εγκατάσταση στο Konzerthaus του Βερολίνου)

Ο Ai Weiwei χρησιμοποίησε δεκατέσσερις χιλιάδες σωσίβια που είχε μεταφέρει από τη Λέσβο στο Βερολίνο για να διακοσμήσει τις έξι μαρμάρινες κολόνες του Βερολίνου Konzerthaus στα πλαίσια της εκδήλωσης ῾Κινηματογραφικό Γκαλά για την Ειρήνη῾ (Cinema for Peace Gala), που πραγματοποιήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2016. Κάθε σωσίβιο προοριζόταν να αντιπροσωπεύει έναν και μόνο πρόσφυγα, ενώ η κλίμακα της εγακατάστασης που είναι μεγαλύτερη από τον άνθρωπο είχε ως στόχο να επιστήσει την προσοχή στον τεράστιο αριθμό ανθρώπινων ζωών που πλήττονται από την προσφυγική κρίση. Η εγκατάσταση του Ai Weiwei συνέπεσε με τη διαμονή του στη Λέσβο (Ιανουάριος έως Απρίλιος 2016), όπου δημιούργησε ένα εργαστήριο και συνεργάστηκε με τοπικούς και διεθνείς καλλιτέχνες και φωτογράφους (όπως η Ένωση Φωτογραφίας της Μυτιλήνης). Άλλα έργα τέχνης του Ai Weiwei με σωσίβια εγκαταστάθηκαν στην Κοπεγχάγη και τη Βιέννη, ενώ μια έκθεση του έργου του, μεγάλο μέρος της οποίας αφορούσε ή / και κατασκευάστηκε στη Λέσβο, φιλοξενήθηκε στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στην Αθήνα.

Σύμφωνα με τις δηλώσεις του καλλιτέχνη κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου που πραγματοποιήθηκε στο παλάτι Belvedere στη Βιέννη, από τον Ιούλιο του 2016, υπήρχαν 500.000 σωσίβια – «το τελευταίο πράγμα που αρπάζεις όταν πρέπει να ξεφύγεις» – παρατημένα στη Λέσβο. Με την απομάκρυνσή τους από το νησί και τη μεταφορά τους σε άλλες τοποθεσίες στην Ευρώπη (στις οποίες οι περισσότεροι πρόσφυγες που έφτασαν στο hotspot της Λέσβου εμποδίστηκαν να ταξιδέψουν ή να μετεγκατασταθούν), ο καλλιτέχνης θέτει ερωτήματα σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο αγαθά, κεφάλαια και μερικοί άνθρωποι – αυτοί με ισχυρά διαβατήρια – μετακινούνται με ευκολία διασυνοριακά, ενώ άλλοι άνθρωποι – συμπεριλαμβανομένης της συντριπτικής πλειοψηφίας εκείνων που εκτοπίστηκαν από τον πόλεμο – παραμένουν κολλημένοι, είναι ακινητοποιημένοι και περικλείονται από τα ίδια σύνορα.

Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη


Αναφορές

AFP News Agency, “Ai Weiwei Life Jacket Installation Highlights Refugee Plight,” YouTube, July 13, 2016, www.youtube.com/watch?v=SEFQTsQ37hE

Ai Weiwei at Cycladic, Museum of Cycladic Art, Athens, 2016, www.cycladic.gr/en/page/ai-weiwei-at-cycladic# 

AP Archive, “Ai Weiwei Turns Migrant Lifejackets into Art in Copenhagen,” YouTube, June 30, 2017, www.youtube.com/watch?v=T3u2zTWXi4s.

Azzarello, Nina, “Ai Weiwei Wraps Berlin’s Konzerthaus with 14,000 Refugee Life Jackets,” DesignBoom, February 15, 2016, www.designboom.com/art/ai-weiwei-life-jackets-refugee-konzerthaus-berlin-02-15-2016/.

Φωτογραφίες: Cheryl Howard

 

Κατηγορίες
Τέχνης Έργα

‘Αναδυόμενη οικονομία’

Δήλωση καλλιτεχνών:

“Οι Τουρίστες” είναι ένα συλλογικό έργο για όσους διασχίζουν τη Νότια Ευρώπη και για όσους τους βοηθούν ή τους παρακολουθούν που περνούν. Σχεδιασμένο από την Depression Era Collective, το έργο λειτουργεί ως ανατρεπτική τουριστική εκστρατεία. Οι «Τουρίστες» ανταποκρίνονται στην συνθήκη της Ιστορίας-στη-δημιουργία: το κύμα προσφύγων και μαζικών μεταναστεύσεων από την Ασία και την Αφρική στην Ευρώπη και την ταυτόχρονη αύξηση του παγκόσμιου τουρισμού στη Μεσόγειο. Αυτά όλα γίνονται παράλληλα, συγκλίνουσες παγκόσμιες εκδηλώσεις που παράγουν καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, επένδυση στο αίσθημα κινδύνου, συγκρούσεις ασφάλειας και πολιτιστική προστασία, στο ίδιο μέρος, την ίδια στιγμή. Ο Τουρίστας ζει σε μια διαιρεμένη, καμένη, υπερμεσολαβούμενη δημόσια σφαίρα. Η ταυτότητα και η ιθαγένεια του βρίσκονται σε εξέλιξη, χάνονται κατά τη διέλευση, διαρκώς ανήσυχος, αποξενωμένος, παραιτείται ή αντιστέκεται. Είναι προσομοιωτής κοινωνικής συμμετοχής, ανίκανος να πλαισιώσει την Ιστορία σε οτιδήποτε άλλο εκτός από μια καρτ-ποστάλ, σλόγκαν ή tweet. Μεταξύ των αφηγήσεων της εξουσίας, της συνάντησης, της άφιξης και της αναχώρησης που εμφανίζονται στο διεθνή τύπο και τη σύγχρονη τέχνη, οι εικόνες και τα συνθήματα των «Τουριστών» εκθέτουν φαινομενικά ειδυλλιακά τοπία που περιέχουν τα συντρίμμια της ανείπωτης βίας: πορτρέτα γυναικών και ανδρών σε ξένα μέρη, ξένοι στη γη τους, επισκέπτες ανάμεσα σε ερείπια, απάτριδες, δικτυωμένοι, απαισιόδοξοι και συγκρουόμενοι. Δεν είναι σαφές εάν αυτές ανήκουν σε διαφημίσεις τουρισμού ή σε ροές ειδήσεων για καταστροφές.

Θεωρούμε ότι η αφίσα από την Depression Era Collective είναι μια προκλητική υπενθύμιση της αναδυόμενης ανθρωπιστικής οικονομίας που ήταν μέρος της διαχείρισης της κρίσης, η οποία περιελάμβανε τεράστια κεφάλαια που χορηγήθηκαν σε ΜΚΟ που ήταν υπεύθυνες για τη διαχείριση της καθημερινής ζωής στη Λέσβο. Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση ποινικοποίησε την αλληλεγγύη από άτομα που δεν είχαν εγγραφεί ως μέλη ή προσωπικό ΜΚΟ με πολλές περιπτώσεις συλλήψεων αλληλεγγύων υπό την κατηγορία της εμπορίας. Αυτή ήταν μια άμεση επίθεση σε ένα διεθνές κίνημα αλληλεγγύης που υπήρχε στο νησί και μια προσπάθεια να μετατοπιστεί η αλληλεγγύη στον ανθρωπισμό.

Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη


Αναφορές: 

Depression Era Collective ‘The Tourists: a campaign’, 

https://depressionera.gr/tourists

Αφίσα: Depression Era Collective
Φωτογραφία: Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη

Κατηγορίες
Τέχνης Έργα

‘Πατρίδες από νάυλον’

A flag made of plaster was installed in a Valencia city plaza in 2016. Another pretentious quasi-political piece of art? Finally, a video projection would be screened on it featuring edited material including real war scenes and footage from the refugees on boats crossing the sea to reach Lesvos and other islands. Various countries’ flags would intervene between the shots representing the nations and their borders. In such a manner the artists were criticizing the nations’ laws, politics and the authorities’ actions for the refugee dramas and deaths. After a while the flag would burn in real flames and spectacularly collapse under the sound of music and fireworks while the audience were applauding. The whole concept and its result could be considered a quite inventive example of mix media art performative installation in public space, treating and ultimately successfully commoning such a sensitive subject.

 

Orestis Pangalos


References

Patrias de nailon, Javier Jaen and Jose Lafarga, Valencia 2016 http://vimeo.com/160366885


 
Κατηγορίες
Τέχνης Έργα

Μαρμάρινο αντίσκηνο

Biinjiya’iing Onji (από μέσα) από την Rebecca Belmore

 

Κατασκευάστηκε από τοπικά υλικά – μάρμαρο – και εγκαταστάθηκε δίπλα στο πιο εμβληματικό αρχιτεκτονικό χαρακτηριστικό του αθηναϊκού αστικού τοπίου – την Ακρόπολη. Ο λόγος για το Biinjiya’iing Onji της Rebecca Belmore (από μέσα), το οποίο ήταν ένα από τα έργα τέχνης που εκτέθηκαν κατά τη διάρκεια της Documenta 14 στην Αθήνα (2017). Η Belmore σκάλισε στο χέρι μια υπερρεαλιστική σκηνή – σε αυτό το πλαίσιο, άμεσα αναγνωρίσιμο ως σύμβολο για τους πρόσφυγες, δεδομένου ότι η σκηνή είναι συχνά το μέρος διαμονής τους στα σημεία του νησιού και στα στρατόπεδα της ηπειρωτικής χώρας. Καθώς η προσφυγική κρίση γίνεται «κατάσταση διαρκούς έκτακτης ανάγκης», η «πρόχειρη υποχώρηση» της σκηνής γίνεται καταφύγιο στο καθεστώς αναμονής που χαρακτηρίζει τις εκτοπισμένες ζωές που έχουν ζητήσει διεθνή προστασία σε εχθρικές πολιτικές κοινότητες. Ωστόσο, όπως εξηγεί η Belmore, «[το] σχήμα της σκηνής θυμίζει, για μένα, τα σπίτια των wigwam που αποτελούν μέρος της ιστορίας μου ως αυτόχθονες», και εξηγεί η Belmore: «Wigwams (wiigiwaam in Anishinaabemowin), παραδοσιακά κατασκευασμένα από ξύλο από νεαρά δέντρα και καλυμμένα με φλοιό σημύδας, είναι μια αρκετά έξυπνη λύση για την κατασκευή με τα διαθέσιμα υλικά, “επιτρέποντας στους νομαδικούς ανθρώπους” να κάνουν το σπίτι τους όπου είναι απαραίτητο. “

 
Η προφανής αντίθεση μεταξύ της μορφής – μιας σκηνής – και του υλικού από την οποία είναι κατασκευασμένη – μάρμαρο – εγείρει ερωτήματα σχετικά με το πώς αυτό που προορίζεται να προσφέρει προσωρινή προστασία ή καταφύγιο εν κινήσει, γίνεται φυσικά τοποθετημένο, στατικό και κολλημένο: μια μόνιμη κατάσταση, τόσο ακίνητη και τόσο βαρύ όσο το ίδιο το μάρμαρο. Στο hotspot της Μόριας και στο στρατόπεδο που το περιβάλλει, όπου αυτές οι σκηνές είναι εγκατεστημένες, όχι για μέρες ή εβδομάδες, αλλά για μήνες και χρόνια, αποτελούν περίτρανη απόδειξη του αγώνα για επιβίωση σε αντίξοες συνθήκες χειμερινού καιρού και πολιτικής αδιαφορίας και κυνισμού.

Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη


Αναφορές

Documenta 14: Rebecca Belmore’s Biinjiya’iing Onji (From inside, 2017) Marble (140 × 200 × 200 cm) https://www.rebeccabelmore.com/biinjiyaiing-onji-from-inside/

Φωτογραφίες Scott Benesiinaabandan

 

Κατηγορίες
Τέχνης Έργα

‘Παιχνίδια στρατηγικής στη σκακιέρα του κόσμου’

“Παιχνίδια στρατηγικής στη σκακιέρα του κόσμου:

Καλλιτεχνική εγκατάσταση στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Μυτιλήνη”

Καλλιτέχνις: Φερενίκη Τσαμπαρλή

Στα τέλη του 1922, μετά από τριετή πόλεμο μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, ο τουρκικός στρατός εισήλθε στην πόλη της Σμύρνης, η οποία βρίσκεται στις μικρασιατικές ακτές του Αιγαίου. Μια μέρα αργότερα, ένα μεγάλο μέρος της πόλης κάηκε με αποτέλεσμα εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, προσπαθώντας απεγνωσμένα να σωθούν, επιβαίνοντας σε μικρά, υπερπλήρη σκάφη, να περνούν στα κοντινά νησιά του Αιγαίου όπως η Λέσβος, η Χίος, η Σάμος κλπ. 

Το 2015, από τα στενά μεταξύ Τουρκίας και Λέσβου διέρχονται ξανά πρόσφυγες – αυτή τη φορά από τη Συρία, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, το Ιράκ κλπ. Μέχρι το τέλος του ίδιου έτους, στο νησί καταφθάνει περίπου μισό εκατομμύριο προσφύγων. Έτσι το καλοκαίρι του 2015 υπήρξε μια χρονιά σταθμός για τη Λέσβο, η οποία βίωνε μια προσφυγική κρίση για δεύτερη φορά! 

Το νησί ήταν γεμάτο πρόσφυγες, που έφταναν στις ανατολικές ακτές, συχνά στοιβαγμένοι με μικρές ανασφαλείς και υπερπλήρεις φουσκωτές λέμβους. Πρώτο τους μέλημα η απαλλαγή από τα περιττό φορτίο – βρεγμένα ρούχα και σωσίβια – και η μετακίνησή τους προς τα κέντρα καταγραφής, που για το σκοπό αυτό είχαν δημιουργηθεί σε διάφορα σημεία της πρωτεύουσας Μυτιλήνης. 

Είναι ακριβώς εκείνη η χρονική στιγμή, που επιστρέφω στο νησί από ένα ολιγοήμερο ταξίδι στην Αθήνα και το θέαμα, που αντικρίζω κοιτώντας από ψηλά από το παράθυρο του αεροπλάνου, είναι τα εγκαταλειμμένα πορτοκαλί προσφυγικά σωσίβια που έμοιαζαν με φωτιά που έκαιγε την ανατολική πλευρά του νησιού. Τόσο το συγκεκριμένο θέαμα αυτό καθ’ αυτό, με όλη τη συναισθηματική του φόρτιση, όσο και η εγκατάλειψη των σωσιβίων και των λοιπών σωστικών μέσων στις παραλίες του νησιού, η οποία αποτέλεσε πρόσκαιρα απειλή για το θαλάσσιο και παράκτιο περιβάλλον, έγιναν η πηγή έμπνευσης για μια δράση, η οποία θα συνδύαζε από τη μία τη χρηστή διαχείριση μέρους αυτών των “αποβλήτων” (αφρώδες υλικό που εμπεριέχεται στο εσωτερικό των σωσιβίων και σκισμένες πλαστικές βάρκες) κι απ’ την άλλη το να γίνει, μέσω της τέχνης, ένας πολιτικός υπαινιγμός για την κατάσταση στην οποία είχαν περιέλθει όλοι αυτοί οι άνθρωποι εξαιτίας αποφάσεων που δεν είχαν λάβει οι ίδιοι.

Το σχέδιο ήταν το εξής: 

Με το αφρώδες υλικό των σωσιβίων θα κατασκευάζονταν οι πεσσοί ενός γιγάντιου σκακιού ενώ τετράγωνα κομμάτια από τις εγκαταλειμμένες πλαστικές βάρκες θα συνέθεταν τη σκακιέρα. 

στόχος η ανάδειξη δύο κορυφαίων ζητημάτων: το προσφυγικό και η προστασία του περιβάλλοντος.

Μετά από αίτημα προς το Πανεπιστήμιο Αιγαίου για χρηματοδότηση των υπολοίπων υλικών (χρώματα κόλλες κλπ) και πολυήμερη εθελοντική και σκληρή εργασία, φοιτητών και κατοίκων της πόλης, με την καθοδήγησή μου, τα φαινομενικά ασήμαντα αυτά υλικά της καθημερινότητας του Αιγαίου κατά το έτος 2015, μεταμορφώθηκαν σε 32 μεγάλα πιόνια ύψους 1,2 μ. περίπου, τα οποία στήθηκαν πάνω σε μια μεγάλων διαστάσεων (25μ2) σκακιέρα.

Οι τριάντα δύο πεσσοί αφού επενδύθηκαν με χαρτοπολτό, χρωματίστηκαν οι δεκαέξι με πορτοκαλί χρώμα και οι υπόλοιποι με πράσινο, επιχειρώντας με τον τρόπο αυτό μια έμμεση υπόμνηση των δύο ζητημάτων που έδωσαν την έμπνευση για το συγκεκριμένο έργο (πορτοκαλί από τα σωσίβια για το προσφυγικό και πράσινο για το περιβάλλον). 

Η κατασκευή της «Σκακιέρας του Κόσμου» ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2016 και ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του ίδιου έτους. Τα εγκαίνια έγιναν στο υπαίθριο αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου Αιγαίου στη Μυτιλήνη, από τον Grandmaster και πρωταθλητή Ελλάδας 2015 στο Σκάκι, κ. Αθανάσιο Μαστροβασίλη, με μια συμβολική παρτίδα σκάκι με ομάδα από φοιτητές του Πανεπιστημίου Αιγαίου και μαθητές του Πρότυπου Πειραματικού Λυκείου του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Το λειτουργικό αλλά ταυτόχρονα πολλαπλά συμβολικό αυτό έργο τέχνης κοσμεί έκτοτε το αίθριο του κτηρίου Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου.

Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη
Δεκέμβριος 2019


Φωτογραφίες: Ιάσωνας Πανάγος