Το project Humade Crafts Workshop[1] αποτελεί μέρος της Μ.Κ.Ο Αλληλεγγύης Λέσβου. Στεγάζεται στον χώρο του Mosaik Support Centre[2] στο κέντρο της Μυτιλήνης. Το εργαστήριο ξεκίνησε την δράση του το 2017, η οποία είναι δωρεάν για όλους και όλες, προσφυγές και ντόπιους. Στόχος του είναι η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση του κοινού δια μέσου της τέχνης της επανάχρησης/χρησιμοποίησης. Βασική προϋπόθεση είναι η παροχή ενός χώρου φιλικού οπού οι συμμετέχοντες/ουσες να νιώθουν άνετα κι ελεύθερα να δημιουργήσουν. πειραματιζόμενοι/ες με διαφορετικά υλικά που για πολλούς φαντάζουν άχρηστα. Πολύ σημαντικό είναι ότι στη διαδικασία δημιουργίας, έχουν την δυνατότητα να επιλέξουν ατομικά ή συλλογικά project καθώς και τα υλικά με τα οποία θα ασχοληθούν. Την ίδια στιγμή, η διαδικασία της επανάχρησης, πέρα από ότι συνδέεται με την ανακύκλωση και την κλιματική αλλαγή, καλύπτει άμεσες ανάγκες, καθώς στο νησί υπάρχουν πολλά υλικά που θεωρούνται απόβλητα. Την ίδια στιγμή αποκτά και συμβολικό χαρακτήρα καθώς ‘απόβλητες’ θεωρούνται και πολλές ανθρώπινες ζωές σε αυτό. Ως εκ τούτου, η αλλαγή της σημασίας των υλικών μέσα από την επανάχρησή τους καθίσταται ανάλογη της ορατοποίησης των ανθρώπων που συμμετέχουν στο εργαστήριο.
Ένα από τα πολλά πρόσωπα που συμμετείχαν ήταν και η Parisa, μια 16χρονη πρόσφυγας από το Αφγανιστάν, η οποία βρίσκονταν με τα αδέρφια της στη Λέσβο, 1 χρόνο και 8 μήνες, περιμένοντας να φύγουν για Γερμανία να συναντήσουν την μητέρα τους. “Η Parisa ήταν μια ιδιαίτερα καλλιτεχνική και επαναστατική φυσιογνωμία με την οποία αγαπηθήκαμε εξ αρχής”, σχολιάζει η Γιούλα, συντονίστρια και εμψυχώτρια του εργαστηρίου. “Της άρεσε να ζωγραφίζει, ερχόταν ακόμη και σε ώρες που τα μαθήματα είχαν τελειώσει κι απολαμβάναμε η μια την συντροφιά της άλλης κάνοντας τέχνη. Ανήσυχο πνεύμα κι ευαίσθητη ψύχη. Στο Humade, ερχόταν περίπου 1 χρόνο κι όπως η ίδια μου αποκάλυψε, η εμπειρία της εκεί την έκανε να πιστέψει τον εαυτό της και να νιώσει πάλι χαρούμενη!”.
“Σχεδίασε λοιπόν ένα έργο το οποίο συμβολίζει το ταξίδι της από το Αφγανιστάν έως την Λέσβο. Ήταν πολύ συγκινητική τόσο η αφήγηση της όσο και η απεικόνιση της ιστορίας με χρώματα και υλικά.”
Έφτασε η μέρα που μάθαμε ότι η Parisa θα έφευγε τελικά για Γερμανία. “Περίεργη στιγμή, “δεν ξέραμε πώς να αντιδράσουμε, με χαρά ή λύπη” σημειώνει η Γιούλα. “Τότε μου ήρθε μια ιδέα! Της πρότεινα να ζωγραφίσει κάτι σε ένα τοίχο στην αυλή του εργαστηρίου, έτσι θα έμενε μαζί μας πάντα μέσα από την τέχνη της. Της άρεσε η ιδέα αλλά μου αντιπρότεινε πως θα ήταν καλύτερο να κάνουμε κάτι μαζί. Έτσι σκεφτήκαμε να βγάλει αυτή το σχέδιο και κάποια κομμάτια της τοιχογραφίας. Θα ήταν κολλάζ από φαινομενικά άχρηστα υλικά που θα έβαζα εγώ και κάποια ζωγραφική από την ίδια. Ενθουσιάστηκα! Εκεί ξεκίνησε το brainstorming.”
“Μετά από λίγο καιρό η Parisa έφυγε αλλά ‘το ταξίδι της’ δεν είχε τελειώσει ακόμη. Έτσι σκέφτηκα να το συνεχίσω αλλά όχι μονή μου…”
“Γυναίκες διαφορετικών εθνικοτήτων έπαιρναν μέρος στη συνέχιση ‘του ταξιδιού’ για τους επόμενους 6 μήνες. Γυναίκες με διαφορετικές ιστορίες αλλά με κοινό όραμα. Γυναίκες αλληλέγγυες. Η καθεμιά έβαζε το προσωπικό της ταλέντο και στυλ, ακολουθώντας πάντα την βασική ιδέα της ιστορίας.”
“Με αφορμή λοιπόν το κάλεσμα των ζαπατιστας για μια συλλογική δράση τέχνη που θα συμμετείχε στο καθιερωμένο τους φεστιβάλ Comparte, συνεργαστήκαμε με τις Αόρατες Γυναίκες[3]. Μαζί τους συνεχίσαμε και σχεδόν ολοκληρώσαμε ‘το ταξίδι’ που έφτασε μέχρι το Μεξικό, την ζούγκλα της Λακαντόνα και από εκεί τις αγωνιζόμενες γυναίκες σε όλον τον κόσμο”.
‘Το ταξίδι της Parisa’ ξεκίνησε με πολύ αγάπη, σε μία προσπάθεια αναπαράστασης της ζωής και του οράματος μιας έφηβης που στην πορεία του ενώθηκε με τα αντίστοιχα πολλών ακόμα γυναικών. Η όλη πορεία του αποδεικνύει πως η τέχνη επενεργεί θεραπευτικά και ακόμα περισσότερο μέσα σε ομάδες.
Τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν στο project είχαν έντονο συμβολισμό: τα κομμάτια από σωσίβια υπενθυμίζουν το καθεστώς επικινδυνότητας υπό το οποίο μετακινήθηκαν χιλιάδες άνθρωποι, τα κομμάτια λάστιχου από βάρκες που κόπηκαν την επισφάλεια των ζωών τους, τα κουμπιά από ρούχα τα όσα ‘αφέθηκαν’ πίσω προκειμένου την επιβίωση τους, οι σφραγίδες την αργή διαδικασία για την απόκτηση ασύλου κ.ο.κ.. Η διαδικασία μεταμόρφωσης όλων αυτών σε κάτι όμορφο αποτελεί μία θεραπευτική διαδικασία που μετασχηματίζει μια δυσάρεστη εμπειρία σε θετική.
Την ίδια στιγμή, η αλλαγή της σημασίας των υλικών μέσα από την επανάχρησή τους ‘ορατοποίησε’ τις γυναίκες του εργαστηρίου και ενδυνάμωσε όσες ζουν υπό την ιδέα του ‘απόβλητου’. Όπως ειπώθηκε και σ’ ένα από τα εργαστήρια “είναι σαν να λες σε αυτούς που καταληστεύουν τους λαούς, προκαλούν τους πολέμους και εμποδίζουν τους ανθρώπους να μετακινηθούν ότι αυτά που εσείς θεωρείτε απόβλητα είναι ό,τι πιο όμορφο υπάρχει σε αυτόν τον κόσμο και ότι μπορούμε να το αποδείξουμε με ένα έργο τέχνης”.
Το έργο αποτελεί μία συλλογική διαδικασία στην οποία -εκτός από την ίδια την Parisa- γυναίκες που την είχαν γνωρίσει έβαλαν την πινελιά τους, γυναίκες που δεν την γνωρίσαν ενωθήκαν μαζί της μέσα από το project και γυναίκες που ποτέ δεν έμαθαν γι’ αυτήν απέκτησαν ένα έναυσμα δημιουργικότητας και ορατοποίησης. ‘Το ταξίδι της Parisa’ θα συνεχίζει όσο υπάρχουν γυναίκες -που ίσως φαντάζουν ‘αόρατες’- αλλά βρίσκονται ανάμεσά μας σε διαφορετικά σημεία αυτού του κόσμου, που συνεχίζουν να ονειρεύονται, να μοιράζονται και να αγωνίζονται για μία καλύτερη ζωή!
Γιούλα Κουτσουμπού & Nάγια Τσελεπή
Μάρτιος 2020
[1] https://lesvosmosaik.org/what-we-do/classes-2-2/
[2] https://lesvosmosaik.org/el/καλωσ-ηλθατε/
[3] Οι ‘Αόρατες Γυναίκες’ είναι μια πρωτοβουλία που ξεπήδησε από την ερευνητική ομάδα ‘Αόρατες Πόλεις’ του Τμ. Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, βλ. περισσότερα στο post ‘Αόρατες Γυναίκες’ στην κατηγορία Resistances.
